Cảnh báo thiên tai, thay đổi hành vi ứng phó ở Đà Nẵng

TP Đà Nẵng nằm ở vị trí đặc thù, nơi luôn đối diện với vòng xoáy của nhiều loại hình thiên tai - từ bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn đến lũ quét, sạt lở đất hay xâm nhập mặn. Khi tác động của biến đổi khí hậu ngày càng mạnh, tần suất và mức độ phức tạp của thiên tai cũng không ngừng tăng lên, đặt cộng đồng trước yêu cầu cấp thiết phải chuyển từ tâm thế "bị động chống đỡ" sang "chủ động phòng ngừa".

Chính sự thay đổi hành vi này trở thành trung tâm của mọi nỗ lực mà Đà Nẵng triển khai trong giai đoạn 2021–2025, theo Quyết định 553/QĐ-TTg và Kế hoạch 151/KH-UBND.

Nhìn lại chặng đường vừa qua, Đà Nẵng đã xây dựng một nền tảng khá vững chắc về nâng cao nhận thức cộng đồng và quản lý rủi ro thiên tai dựa vào cộng đồng. Hàng loạt chương trình truyền thông, tập huấn, diễn tập, mô hình điểm, hệ thống cảnh báo sớm và công cụ công nghệ số được triển khai đồng bộ, rộng khắp, hướng đến mục tiêu thay đổi hành vi một cách thực chất. 

Không còn là những thông điệp chung chung, công tác phòng chống thiên tai tại Đà Nẵng đã chạm đến từng nhóm dân cư, từng hộ gia đình, từng trường học, từng tổ dân phố.

Từ học sinh tiểu học, thanh niên, cán bộ phường, xã đến người dân tại khu vực có nguy cơ cao, bất kỳ ai cũng được tiếp cận thông tin thiết thực, dễ hiểu và gắn với tình huống thực tế. 

Điều quan trọng hơn, nhiều cuộc thi, hội thi, buổi diễn tập hay hoạt động trải nghiệm đã tạo ra môi trường tương tác, giúp người dân "học bằng hành", nhớ lâu và chủ động hơn. 

Chính sự thay đổi trong nhận thức và thái độ ứng xử với rủi ro thiên tai đã góp phần giúp Đà Nẵng giảm thiểu thiệt hại đáng kể trong các đợt mưa bão gần đây.

Chuyển biến từ thực tiễn

Không chỉ dừng ở truyền thông, TP Đà Nẵng còn triển khai hơn 100 lớp tập huấn, hội thi, chương trình trải nghiệm như "Rung chuông vàng", "Một ngày làm phóng viên nhí", vẽ tranh, diễn tập tại các trường học… thu hút hàng ngàn học sinh tham gia. 

Ở cộng đồng dân cư, hơn 10.000 người dân tại các xã, phường nguy cơ cao đã được hướng dẫn sơ tán, cứu hộ, thực hành kỹ năng ứng phó thiên tai.

Hàng ngàn sổ tay phòng chống thiên tai, bản đồ theo dõi bão, video clip tuyên truyền được phát hành, cùng hệ thống báo chí, mạng xã hội, Danang Smart City và fanpage "Thông tin Phòng chống thiên tai Đà Nẵng" giúp mọi thông tin đến người dân nhanh hơn, chính xác hơn.

Trong khi đó, lực lượng xung kích phòng chống thiên tai cấp xã được củng cố mạnh mẽ với hơn 40 lớp đào tạo chuyên sâu. Đây là lực lượng nòng cốt trong phương châm "4 tại chỗ", đóng vai trò quyết định trong nhiều tình huống khẩn cấp. 

Cùng với đó, các cuộc diễn tập quy mô lớn – từ ứng phó sóng thần, cứu hộ cứu nạn trên biển đến phòng cháy chữa cháy tại Âu thuyền Thọ Quang – không chỉ nâng cao kỹ năng của lực lượng chức năng mà còn giúp người dân quen dần với quy trình ứng phó thực tế.

Một điểm nhấn đáng chú ý là Đà Nẵng từng bước hình thành các mô hình điểm về quản lý rủi ro thiên tai. Trong đó, mô hình sơ tán có khu vực dành cho động vật đồng hành ở Hòa Bắc, Hòa Nhơn và Thanh Khê Tây được đánh giá cao bởi tính nhân văn. 

Mô hình "Trường học an toàn trong thiên tai" cũng lan tỏa mạnh mẽ trong hệ thống trường THCS. Phong trào thi đua "Chủ động phòng chống thiên tai, xây dựng cộng đồng an toàn" tạo môi trường khuyến khích sự tham gia rộng rãi với 23 cá nhân được khen thưởng.

Hạ tầng phục vụ cộng đồng cũng được đầu tư mạnh. TP Đà Nẵng bố trí 831 nhà sinh hoạt cộng đồng làm nơi trú tránh an toàn khi xảy ra thiên tai. Hơn 1.700 áo phao, 2.000 phao tròn, 26 nhà bạt, 10 phao bè và nhiều thiết bị cứu hộ chuyên dụng được trang bị cho địa phương với tổng kinh phí hơn 148 tỷ đồng. 

Đặc biệt, hệ thống cảnh báo sớm gồm 81 trạm đo mưa, 90 trạm đo mực nước, tháp cảnh báo lũ, ngập lụt tự động… được tích hợp trên nền tảng số, giúp đưa thông tin đến cộng đồng theo thời gian thực.

Cùng với việc vận hành Trung tâm Giám sát – Điều hành thông minh IOC, TP Đà Nẵng đã triển khai hàng loạt phần mềm phục vụ cảnh báo thiên tai, đánh giá thiệt hại, quản lý thông tin và chỉ đạo sơ tán dân. Các kênh trực tuyến như SMS cảnh báo, trang web pclb.danang.gov.vn, fanpage phòng chống thiên tai, nhóm Zalo… tạo thành mạng lưới thông tin đa tầng, hiệu quả. 

Nhiều dự án viện trợ từ KOICA, JICA, USAID, FAO, UNDP cùng sự chung tay của doanh nghiệp và cộng đồng với tổng giá trị lên đến hàng trăm tỷ đồng góp phần tăng sức chống chịu cho toàn thành phố.

Dù đạt nhiều kết quả nổi bật, quá trình triển khai cũng đối mặt khó khăn như thiết bị cứu hộ còn hạn chế ở vùng ven biển, miền núi; một bộ phận người dân còn chủ quan; thiếu tài liệu truyền thông cho nhóm yếu thế; nguồn lực đầu tư phân tán; bố trí dân cư an toàn còn nhiều trở ngại. 

Tuy vậy, chính sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền, các sở, ngành, đoàn thể, tổ chức quốc tế và tinh thần tham gia của cộng đồng đã tạo nên sức mạnh tổng hợp giúp Đà Nẵng kiên cường hơn trong thiên tai.

Xây dựng hành vi ứng phó bền vững

Giai đoạn 2026–2030 được xác định là thời điểm để Đà Nẵng tiếp tục củng cố nền tảng đã xây dựng, tiến thêm bước mới trong thay đổi hành vi cộng đồng và hiện đại hóa hệ thống quản lý rủi ro thiên tai. 

Thành phố sẽ đẩy mạnh truyền thông đa phương tiện, đặc biệt các nền tảng số, đồng thời xây dựng bộ tài liệu chuẩn theo từng nhóm đối tượng, giúp mọi công dân đều được tiếp cận kiến thức phù hợp. Các cuộc thi, diễn tập và hoạt động ngoại khóa sẽ tiếp tục được duy trì để lan tỏa nhận thức trong trường học và cộng đồng dân cư.

Việc phát triển xã, phường điển hình về phòng chống thiên tai, nhân rộng các mô hình hiện có sẽ là trọng tâm trong giai đoạn tới. TP Đà Nẵng cũng khuyến khích cơ chế hợp tác công – tư, huy động doanh nghiệp tham gia xây dựng nhà tránh trú, hạ tầng phòng chống thiên tai và hỗ trợ quỹ cứu trợ. 

Bên cạnh đó, việc hoàn thiện mạng lưới quan trắc tự động, tích hợp dữ liệu vào nền tảng "Đà Nẵng số" và phát triển phần mềm cảnh báo thiên tai đa kênh sẽ giúp cộng đồng tiếp cận thông tin nhanh hơn, giảm đáng kể nguy cơ thiệt hại.

Trong hướng đi mới, Đà Nẵng sẽ tăng cường đào tạo chuyên sâu cho lực lượng xung kích, xây dựng cơ chế hỗ trợ phù hợp và đề xuất Trung ương ban hành cơ chế tài chính đặc thù cho khu vực miền núi, ven biển. 

TP Đà Nẵng khuyến khích nghiên cứu, ứng dụng vật liệu xanh, nhà chống bão và mô hình sản xuất thích ứng trong nông nghiệp, thủy sản, du lịch cộng đồng. Một đề xuất quan trọng khác là xem xét điều chỉnh Quyết định 553/QĐ-TTg để phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp, tạo thuận lợi trong theo dõi, báo cáo và tổ chức lực lượng xung kích cấp xã.

Từ những kết quả đã đạt được trong giai đoạn 2021–2025, có thể thấy rõ rằng nâng cao nhận thức cộng đồng không chỉ là nhiệm vụ giao thêm cho chính quyền mà đã trở thành nền tảng bền vững giúp Đà Nẵng giảm thiểu rủi ro, bảo vệ an toàn cho người dân. Khi mỗi người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn là chủ thể tích cực trong phòng chống thiên tai, khả năng chống chịu của cộng đồng sẽ ngày càng mạnh mẽ hơn. 

TP Đà Nẵng đặt mục tiêu tiếp tục phối hợp với các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và toàn xã hội để hướng đến mô hình quản lý rủi ro thiên tai thông minh, bền vững và dựa vào chính cộng đồng.