Chiến lược xếp hạng đại học

Ngày 19-6, hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề "Xếp hạng đại học (ĐH) ở Việt Nam: Lý luận và thực tiễn", tổ chức tại Trường ĐH Ngân hàng TP HCM, quy tụ nhiều diễn giả, nhà khoa học và đại diện các trường ĐH.

"Vay mượn khoa học" để xếp hạng!

TS Nguyễn Quốc Chính, Giám đốc Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất lượng đào tạo - ĐHQG TP HCM, cho rằng việc các trường "vay mượn" trong khoa học để cải thiện vị trí bảng xếp hạng ĐH là một thực tế. Ông nêu quan điểm: "Đây không phải là điều sai trái mà nên được nhìn nhận như một chiến lược phù hợp với mục tiêu cụ thể của mỗi cơ sở giáo dục ĐH trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay".

Ông Chính nhấn mạnh xếp hạng ĐH là một "cuộc chơi tự nguyện" nhưng nếu tham gia, các trường cần chuẩn bị kỹ càng và nên biết mình đang chơi theo luật nào. Qua "cuộc chơi" này, các trường xác định được vị trí của mình trên bản đồ giáo dục ĐH quốc gia và quốc tế; thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm giải trình với các bên liên quan và toàn xã hội; quảng bá hình ảnh, giúp trường thu hút nhân lực chất lượng cao, tài trợ...; làm nền tảng cho việc bảo đảm chất lượng các trường ĐH, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu.

"Không có bảng xếp hạng nào hoàn hảo, điều quan trọng là trường ĐH chọn đúng hệ thống, phù hợp với định hướng và năng lực của mình" - ông Chính nhận xét.

Trong các bảng xếp hạng nổi bật, ARWU (Giao thông Thượng Hải) chủ yếu đánh giá mức độ xuất sắc dựa trên thành tích nghiên cứu và các giải thưởng như Nobel, Fields; trong khi THE (Times Higher Education) tập trung vào dữ liệu định lượng như số bài báo quốc tế; QS (QS World University Rankings) lại thiên về uy tín học thuật, tuyển dụng và tỉ lệ giảng viên/sinh viên... Mỗi bảng xếp hạng đều có ưu - nhược điểm riêng, vì vậy TS Nguyễn Quốc Chính khuyến nghị trường ĐH nên tận dụng như công cụ để soi chiếu, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu.

Ông Chính cũng chỉ ra những hạn chế của các bảng xếp hạng ĐH. Một số bảng xếp hạng thiên về thành tích công bố khoa học hoặc khảo sát danh tiếng, đặt trọng số quá cao vào lĩnh vực này dẫn đến định hướng không chính xác cho các trường ĐH. Ngoài những công bố khoa học là dữ liệu có thể kiểm chứng, phần lớn các dữ liệu khác là do nhà trường cung cấp hoặc mang tính chủ quan nên khó kiểm chứng mức độ tin cậy.

Ông Chính cũng cho biết hiện nay, chỉ 5% trường ĐH trên thế giới xuất hiện trên các bảng xếp hạng.

Định vị chiến lược phát triển

Theo PGS-TS Nguyễn Đức Trung, Hiệu trưởng Trường ĐH Ngân hàng TP HCM, chất lượng giáo dục ĐH phụ thuộc vào nhiều yếu tố: trình độ giảng viên, môi trường học thuật, uy tín và sự đầu tư cho nghiên cứu. Dù các trường ĐH Việt Nam đã có sự cải thiện rõ rệt, như tỉ lệ tiến sĩ tăng, chiến lược phát triển ngày càng rõ nét... nhưng vẫn còn ít cơ sở được xếp vị trí cao trên các bản xếp hạng quốc tế.

GS Nguyễn Lộc, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, nhận định số trường ĐH của Việt Nam xuất hiện trong các bảng xếp hạng quốc tế còn hạn chế, đặc biệt là ARWU, QS hay THE. Một phần nguyên nhân đến từ thực trạng chất lượng đào tạo và nghiên cứu của các trường chưa thật sự cạnh tranh.

"Thay vì chỉ tập trung vào bảng xếp hạng lớn toàn cầu, các trường nên khởi đầu bằng các bảng xếp hạng khu vực như QS Asia, THE Asia hay tham gia xếp hạng theo hạng mục như QS Stars, THE Impact Rankings. Các trường cần đẩy mạnh công bố quốc tế trên SCOPUS, nâng chuẩn giảng viên, mở rộng quan hệ học thuật và tăng khả năng hiện diện trên các diễn đàn quốc tế" - GS Lộc nhấn mạnh.

Ở một góc nhìn khác, TS Ông Văn Năm, đại diện Phòng Khảo thí và Đảm bảo chất lượng - Trường ĐH Ngân hàng TP HCM, cho rằng xếp hạng ĐH còn ảnh hưởng đến khả năng thu hút sinh viên quốc tế. Tuy Việt Nam có lượng lớn du học sinh ra nước ngoài nhưng lại đón tiếp rất ít sinh viên quốc tế, do còn thiếu hệ thống công nhận tín chỉ đồng bộ, rào cản ngôn ngữ và dịch vụ hỗ trợ chưa toàn diện.

"Việc xếp hạng không chỉ nhằm quảng bá mà là để các trường tự định vị, xác định chiến lược phát triển dài hạn, tăng tính cạnh tranh trong giáo dục ĐH toàn cầu" - TS Ông Văn Năm nhìn nhận.