Một tòa án liên bang Mỹ hôm 28-5 đã ngăn chặn việc áp thuế nhập khẩu quy mô lớn dựa theo Đạo luật Quyền lực kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA) của Tổng thống Donald Trump.
Cụ thể, Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ cho rằng hiến pháp của nước này chỉ trao quyền điều chỉnh các vấn đề thương mại quốc tế cho quốc hội; tổng thống không thể dùng quyền khẩn cấp để vượt qua quyền đó, ngay cả khi mục đích là bảo vệ kinh tế đất nước.
Tòa này đã vô hiệu ngay lập tức tất cả sắc lệnh áp thuế của ông Donald Trump từ tháng 1-2025 dựa theo IEEPA - một đạo luật được ban hành nhằm đối phó các mối đe dọa "bất thường và nghiêm trọng" trong tình trạng khẩn cấp quốc gia.
Dù vậy, theo AP, phán quyết vẫn giữ nguyên các mức thuế được ông Donald Trump áp đặt theo quyền hạn từ Mục 232 của Đạo luật Mở rộng thương mại năm 1962.
Nhà lãnh đạo này đã áp thuế 25% đối với hầu hết ô tô và linh kiện nhập khẩu, cũng như đối với tất cả thép và nhôm sản xuất ở nước ngoài. Các mức thuế này dựa theo một cuộc điều tra của Bộ Thương mại Mỹ, cho rằng các sản phẩm nhập khẩu gây rủi ro cho an ninh quốc gia.
Một cảng container tại TP Elizabeth, bang New Jersey - Mỹ hôm 24-5. Ảnh: AP
Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ - trụ sở ở quận Manhattan, TP New York - là nơi xét xử các tranh chấp liên quan luật thương mại quốc tế và hải quan. Các phán quyết của tòa này có thể được kháng cáo lên Tòa Phúc thẩm Liên bang tại thủ đô Washington và cuối cùng là Tòa án Tối cao.
Không lâu sau khi Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ có phán quyết trên, chính quyền ông Donald Trump đã nộp đơn kháng cáo và tỏ ý nghi ngờ về thẩm quyền của tòa này.
Người phát ngôn Nhà Trắng Kush Desai lập luận rằng thâm hụt thương mại của Mỹ với các đối tác là tình trạng khẩn cấp quốc gia, vốn đã tàn phá các cộng đồng Mỹ, khiến người lao động bị bỏ lại phía sau và làm suy yếu nền tảng công nghiệp quốc phòng.
Ông Desai thậm chí nhấn mạnh những thẩm phán không do dân bầu không có quyền quyết định cách ứng phó một tình trạng khẩn cấp quốc gia.
Tổng thống Donald Trump nhiều lần khẳng định rằng các mức thuế nói trên sẽ đưa công việc sản xuất trở lại Mỹ, tạo ra đủ nguồn thu để giảm thâm hụt ngân sách liên bang - những cam kết then chốt trong chiến dịch tranh cử của ông. Ông cũng sử dụng thuế quan như một công cụ đàm phán, với hy vọng buộc các quốc gia khác ký kết các thỏa thuận có lợi hơn cho Mỹ.
Hiện chưa rõ liệu Nhà Trắng có tạm dừng tất cả mức thuế dựa theo IEEPA trong lúc đợi kết quả kháng cáo hay không. Ông Donald Trump vẫn có thể tạm thời áp đặt thuế nhập khẩu ở mức 15% trong vòng 150 ngày đối với các quốc gia mà Mỹ có thâm hụt thương mại đáng kể.
Phán quyết nêu trên lưu ý tổng thống có thẩm quyền này theo Mục 122 của Đạo luật Thương mại năm 1974. Một bước đi khác, theo đài Sky News, là ông Donald Trump làm việc với quốc hội để thông qua luật theo đúng quy trình.
Theo ông Eswar Prasad, chuyên gia về chính sách thương mại tại ĐH Cornell (Mỹ), phán quyết trên nêu rõ rằng các mức thuế diện rộng do ông Donald Trump đơn phương áp đặt là sự lạm dụng quyền lực hành pháp. Phán quyết cũng tác động đến chiến lược thương mại của ông Donald Trump và tiến trình đàm phán đang diễn ra giữa Mỹ với các đối tác.
Bà Wendy Cutler, Phó Chủ tịch Viện Chính sách xã hội châu Á (Mỹ), cho rằng các đối tác đang đàm phán trong giai đoạn tạm hoãn thuế quan 90 ngày có thể không muốn nhượng bộ thêm cho đến khi rõ ràng hơn về mặt pháp lý. Tương tự, các công ty có thể đẩy nhanh việc vận chuyển hàng hóa đến Mỹ để tránh rủi ro thuế quan được tái áp dụng nếu kháng cáo thành công.
Chưa phải phán quyết cuối cùng
Thị trường chứng khoán châu Á đã tăng điểm trong phiên giao dịch ngày 29-5 sau khi Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ ngăn chặn việc áp thuế của Tổng thống Donald Trump. Ngoài ra, chỉ số đồng USD (DXY) và giá dầu cũng tăng. Trước đó, DXY đã giảm hơn 7% kể từ mức cao nhất vào tháng 2 khi cuộc chiến thương mại làm tổn hại niềm tin vào tài sản Mỹ, khiến thế giới xem xét lại về việc phụ thuộc vào đồng bạc xanh này.
Giới phân tích nhận định phán quyết của tòa án nêu trên là đòn giáng mạnh nhưng chưa phải phán quyết cuối cùng. Theo họ, chính quyền ông Donald Trump có thể sử dụng một số biện pháp thay thế khác để duy trì thuế quan. Một số nhà phân tích cho rằng cần thêm thông tin chi tiết, như liệu phán quyết có được thi hành ngay hay không hoặc vụ việc sẽ được kháng cáo ra sao, các mức thuế có được giữ nguyên trong thời gian chờ kháng cáo...
Ngoài ra, theo đài CNBC, nhà kinh tế trưởng Jan Hatzius của Ngân hàng Goldman Sachs (Mỹ) nhận định chính quyền ông Donald Trump có thể tìm cách để lách lệnh cấm của Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ đối với thuế đối ứng.
Cùng ngày, chính phủ Anh cho rằng phán quyết của Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ là vấn đề nội bộ của chính quyền ông Donald Trump nhưng lưu ý rằng đó chỉ là giai đoạn đầu của tiến trình pháp lý. Một phát ngôn viên của Chính phủ Anh cho biết họ là quốc gia đầu tiên đạt được thỏa thuận với Mỹ để bảo vệ việc làm ở các lĩnh vực then chốt như ô tô và thép, đồng thời Anh đang nỗ lực bảo đảm các doanh nghiệp sớm được hưởng lợi từ thỏa thuận này.
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố không có bên nào chiến thắng trong cuộc chiến thương mại, đồng thời nhấn mạnh rằng chủ nghĩa bảo hộ cuối cùng sẽ gây hại cho tất cả các bên liên quan.
Xuân Mai
và quét mã QR
Bình luận (0)