Chọn ngọn, bỏ gốc

Công cuộc cải tổ luật về tị nạn và di cư trong Liên minh châu Âu (EU) vừa có được bước tiến rất quyết định, sau khi đại diện của EU và của Nghị viện châu Âu (EP) đạt được sự nhất trí cuối cùng về dự thảo những quy định mới.

Bước tiếp theo, dự thảo này sẽ được trình lên để thông qua trong EU và EP. Cả EU lẫn EP đều muốn hoàn tất cuộc cải cách luật lệ về tị nạn và di cư trước cuộc bầu cử EP vào tháng 6-2024, tức là ngay trong nhiệm kỳ hiện tại của EP. 

Lo ngại chung trong EU và EP là nếu phe cực hữu, dân túy và dân tộc chủ nghĩa cực đoan trỗi dậy hơn nữa trong cuộc bầu cử năm sau thì chuyện cải tổ sẽ càng phức tạp và khó khăn. Tây Ban Nha cũng muốn có được kết quả này để tạo dấu ấn đặc biệt cho nhiệm kỳ chủ tịch luân phiên EU kết thúc vào ngày 31-12.

EU, EP và Tây Ban Nha đề cao kết quả này có ý nghĩa lịch sử vì tị nạn và di cư là một trong những vấn đề nhức nhối nhất, nan giải nhất và nhạy cảm nhất cả trong đối nội lẫn đối ngoại của EU và EP. 

Cuộc khủng hoảng bùng phát năm 2015-2016 trên thực tế nếu không làm phá sản toàn bộ hệ thống luật lệ, quan điểm chính sách, quy định và quy trình chung của EU về tị nạn và di cư thì cũng phơi bày mọi hạn chế buộc phải cải tổ sâu rộng. 

Đến nay, dòng người tị nạn và di cư vẫn đổ về EU, những thỏa thuận giữa EU với Thổ Nhĩ Kỳ và Tunisia không được thực thi đầy đủ và đem lại hiệu quả như EU mong đợi. Trong nội bộ EU vẫn dai dẳng bất đồng sâu sắc và phân rẽ nghiêm trọng.

Nay EU chủ định cải tổ theo hướng ngặt nghèo hóa chính sách và biện pháp để răn đe người tị nạn và di cư, đồng thời xoa dịu sự chống đối của bộ phận thành viên lâu nay vẫn phê phán EU quá nhẹ tay và quá nhân đạo. 

Định hướng chính mới của EU là chặn dòng người này ngay ở biên giới của khối, nhanh chóng sàng lọc để phân loại những người thuộc diện bị đẩy ngay về nơi xuất phát, diện nào có thể được xem xét và diện nào được chấp nhận ngay. 

EU còn nới lỏng những quy định về tiêu chuẩn xác định diện quốc gia không bị coi là có vấn đề về tị nạn và di cư, về cơ sở vật chất ở các trung tâm tiếp nhận, về quy trình đẩy trả về nơi xuất phát hoặc sang nước thứ ba. 

Cả việc phân bổ hạn ngạch tiếp nhận người tị nạn và di cư cũng như đóng góp tài chính của các thành viên cũng được EU xử lý lại.

So với trước thì EU đã tiến được một bước rất quan trọng trên đường tìm cách giải quyết dứt điểm vấn đề. Sự bất đồng quan điểm trong nội bộ EU cũng sẽ thuyên giảm. Tuy nhiên, EU vẫn chỉ xử lý ở phần ngọn là tại biên giới bên ngoài khối chứ chưa chạm được vào gốc là nơi người tị nạn và di cư ra đi. 

Do đó, tác dụng của cuộc cải tổ này chỉ có thể tạm thời và dòng người đi tìm "miền đất hứa" vẫn tiếp tục là thách thức thật sự và nan giải đối với liên minh. Cuộc cải tổ hiện nay chưa bắt đầu thì nhu cầu về cuộc cải tổ tiếp theo đã lấp ló!