Chuỗi triển lãm Hành trình Huỳnh Phương Đông

Chuỗi triển lãm do các Bảo tàng, gia đình hoạ sĩ Huỳnh Phương Đông và SANN - The House of Art (Ngôi nhà nghệ thuật) phối hợp tổ chức, nhằm kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (1975-2025), 100 năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925-2025), 100 năm sinh của họa sĩ Huỳnh Phương Đông (1925-2015).

Ngoài Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM, triển lãm dự kiến được khai mạc tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam ngày 10-4; khai mạc tại Nhà trưng bày triển lãm thành phố ngày 20-3 và khai mạc tại một địa điểm đặc biệt (sẽ công bố sau), dự kiến ngày 22-4.

Từ hơn 3.000 tác phẩm (gồm các chất liệu và ký họa), chuỗi triển lãm Hành trình Huỳnh Phương Đông chọn bày hơn 700 tác phẩm ở 4 địa điểm kể trên, sẽ trở thành sự kiện triển lãm quy mô lớn nhất về Huỳnh Phương Đông từ trước đến nay. Bộ sách Hành trình Huỳnh Phương Đông (dự kiến 10 cuốn) sẽ chọn giới thiệu hơn 2.500 tác phẩm (gồm các chất liệu và ký họa).

Chuỗi triển lãm lần này bày các tác phẩm xuyên suốt cuộc đời cầm cọ của ông, đặc biệt các chân dung trong đó các thập niên 1960 và 1970, thời chiến tranh ác liệt; các thập niên sau chiến tranh, với sự xúc động gặp mặt, vươn lên trong đời sống. 

Sau 50 năm hòa bình, giờ xem lại thật xúc động. Sinh thời, trong một bài phỏng vấn, họa sĩ Huỳnh Phương Đông từng nói: "Tôi vẽ chân dung hàng trăm bè bạn và đồng chí... Nhiều bạn bè của tôi hồi đó là những chàng trai, những cô gái còn rất trẻ, nhưng họ vô cùng dũng cảm trên chiến trường. Tôi có trách nhiệm gìn giữ kỷ niệm về họ...".

Đến với trưng bày ở Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM, chúng ta sẽ thấy mức độ đi của họa sĩ Huỳnh Phương Đông. Ông gần như đi xuyên suốt thời chiến, qua rất nhiều tỉnh thành với mức độ các liệt khác nhau, đi để tìm kiếm những khoảnh khắc ý nghĩa và đáng sống. Khi hòa bình lập lại, ông đi vẽ nhiều nước, từ Liên Xô, Cuba, Trung Quốc, Lào, Campuchia… cho đến Canada, Pháp, ý… Thậm chí ông còn đi đến những nơi hẻo lánh, còn chưa có đường đi. Nơi đây, ngoài các phẩm, người xem còn thấy các kỷ vật, thư từ khác.

Tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam là những tác phẩm mà gia đình cùng với SANN - The House of Art mang ra làm công tác bảo dưỡng, phục chế. Người xem sẽ thấy một Huỳnh Phương Đông của đa chất liệu, của các ký họa của lớp mỹ thuật trong chiến khu, của các tác phẩm đoaạt giải thưởng… Còn tại địa điểm đặc biệt (sẽ công bố sau) sẽ là những chân dung du kích thời chiến, là chân dung quân nhân và các sĩ quan, tướng tá, là các trận đánh lớn như Bình Giã, La Ngà…

Một điểm nhấn khác của chuỗi triển lãm là tại Nhà trưng bày triển lãm thành phố, nơi SANN - The House of Art sẽ mang đến những câu chuyện thời chiến xúc động, cao cả và nhân văn. Những nhân vật trong tranh đi qua thời chiến về thời bình, những giây phút bình yên của họ, những khoảnh khắc đời thường của họ… càng làm tăng thêm giá trị của hy sinh và hòa bình.

Trong chuỗi triển lãm lần này, người xem sẽ có dịp xem chân dung 8 vị tướng và nhiều văn nghệ sĩ, trí thức nổi tiếng. Được xem một tác phẩm đặc biệt vẽ về Đông Nai từ trên cao, như cách ngày nay chúng ta dùng máy ảnh flycam để quan sát cảnh vật… Ngoài ra là các tư liệu, bưu ảnh, bưu thiếp, kỷ vật, hiện vật, tranh cổ động, tem thư… để hiểu thêm về bối cảnh sống và tâm tình của Huỳnh Phương Đông.

Trong hoàn cảnh còn nhiều hạn chế về thiết bị ghi hình tân tiến (máy quay phim, chụp ảnh…) thì những ký họa của Huỳnh Phương Đông đã ghi lại trung thực cảnh tượng khốc liệt của nhiều trận đánh, những chân dung đầy xúc cảm của đồng chí, đồng nghiệp. Những bức vẽ chân dung chiến sĩ sẽ tự tìm đường về với gia đình của họ...

Họa sĩ Huỳnh Phương Đông (1925-2015) vốn được mặc định là gắn liền sáng tác với kháng chiến và tuyên truyền, nhưng khi đến với chuỗi triển lãm Hành trình Huỳnh Phương Đông thì sẽ thấy không chỉ có như vậy. Giới thưởng ngoạn sẽ được nhìn thấy một Huỳnh Phương Đông đa dạng và đa diện, từ các ký họa phong cảnh thời chiến cho đến ký họa phong cảnh thời bình - xây dựng đất nước, từ những con người trong chiến tranh, đi qua chiến tranh và trở về cuộc sống thường nhật, từ những chuyến đi khắp Việt Nam cho đến các chuyến đi nhiều nước trên thế giới, từ chân dung chỉnh tề cho tới tranh khỏa thân… Có thể nói Huỳnh Phương Đông dành cả cuộc đời của mình chỉ để vẽ và vẽ, lại có ý thức bảo quản tác phẩm, nên ngày nay chúng ta mới có dịp nhìn ngắm lại hành trình hội họa xuyên suốt và thú vị của ông.

Ngay những ký họa chân dung thời chiến, vẽ phe kháng chiến và vẽ các chiến thắng, ông cũng ưu tiên vẽ những lúc ngơi nghỉ bên chiến hào, những khoảnh khắc tâm tình. Các ký họa ấy cho thấy ông có đủ thời gian để hiểu và nắm bắt nhân vật, lột tả được tâm tư, tính cách mỗi người. 

Không phải ngẫu nhiên mà nhiều ký họa của ông sau này cũng chính là ảnh thờ, khi các nhân vật ấy bị chết trong chiến tranh.