Cơ hội mới với ngành hàng xuất khẩu triệu đô

Ngành chức năng ở các tỉnh, thành ĐBSCL đã và đang chủ động thực hiện nhiều giải pháp để đưa sản phẩm cá rô phi đến những thị trường khó tính trên thế giới.

Nhu cầu tiêu thụ tăng cao

Cá rô phi tự nhiên trước đây có rất nhiều tại ĐBSCL. Theo thời gian, loài cá này đã ít dần ở một số nơi vì nhiều nguyên nhân.

Bà Nguyễn Thị Mỹ Ba - người nuôi cá rô phi ở xã Hưng Mỹ, tỉnh Cà Mau - cho hay cách đây hơn 10 năm, loài cá này có giá 12.000 - 15.000 đồng/kg. Bà nhớ lại: "Khi con trai học đại học, tháng nào không xoay kịp tiền, tôi chỉ cần giăng lưới bắt cá rô phi trong vuông tôm đem ra chợ bán. Cá rô phi lúc ấy dù giá rẻ nhưng rất nhiều, lại dễ bán vì người thu nhập thấp thường chọn làm thức ăn trong gia đình".

Những năm gần đây, cá rô phi đã trở thành mặt hàng xuất khẩu sang các thị trường như: Mỹ, Hàn Quốc, Liên minh châu Âu (EU), Trung Đông…, góp phần nâng cao giá trị loài thủy sản này.

Giá cá rô phi vì thế cũng ngày càng cao, loại 3 - 4 con/kg được người nuôi bán cho tiểu thương tại chợ trên 40.000 đồng/kg. Nhiều người dân ở ĐBSCL còn chủ động đầu tư máy móc, thiết bị để chế biến những sản phẩm đa dạng từ cá rô phi, như: chả cá, cá khô, chà bông…, bán ra thị trường với giá 110.000 - 500.000 đồng/kg.

Ông Nguyễn Hoài Nam, Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), cho rằng thời gian tới, nhu cầu tiêu thụ cá rô phi toàn cầu tăng cao, cùng với việc Mỹ nhập 200.000 tấn/năm sẽ mở ra cơ hội rất lớn cho ngành hàng này. Bên cạnh đó, việc suy giảm nguồn cung từ các nước và mức thuế quan cao của Mỹ đối với cá rô phi của Trung Quốc cũng tạo ra cơ hội không nhỏ cho Việt Nam, nhất là vùng ĐBSCL.

"Quy mô thị trường cá rô phi toàn cầu đạt 10,6 tỉ USD năm 2024 và dự báo sẽ lên mức 14,5 tỉ USD vào năm 2033. Tại Việt Nam, xuất khẩu cá rô phi năm 2024 đạt hơn 27 triệu USD. Nhu cầu ngày càng tăng về nguồn protein, giá cả phải chăng và người tiêu dùng hướng tới chế độ ăn uống lành mạnh giúp cá rô phi trở thành một trong những lựa chọn ưu tiên" - ông Nam nhận định.

Tại các tỉnh An Giang, Đồng Tháp và TP Cần Thơ, mô hình nuôi cá rô phi thương phẩm phục vụ xuất khẩu được nhiều hộ dân áp dụng, mang lại hiệu quả kinh tế cao. "Sau hơn 5 tháng thả nuôi, cá rô phi đạt trọng lượng 600 - 800 g/con. Những vụ nuôi vừa qua, gia đình tôi đều trúng đậm, thu được lợi nhuận khá cao. Cá rô phi dễ nuôi, ít bệnh, thị trường lại thường xuyên ổn định" - ông Nguyễn Văn Luân - ngụ xã Châu Phú, tỉnh An Giang - giải thích.

Hướng đến phát triển bền vững

Theo VASEP, bên cạnh những cơ hội thuận lợi, ngành hàng cá rô phi Việt Nam cũng đang đối mặt nhiều khó khăn và thách thức. Chẳng hạn, về cá giống, do lai cận huyết nên dẫn đến sinh trưởng chậm; thức ăn chủ yếu phụ thuộc nguồn nhập khẩu; chuỗi cung ứng liên kết lỏng lẻo, thiếu nhà máy chế biến, chi phí logistics ngày càng tăng…

Để tháo gỡ những khó khăn trên, Tổng Thư ký VASEP cho rằng cần phải tập trung cải tiến sản xuất, trước hết là đầu tư nghiên cứu giống cá rô phi chất lượng cao, kháng bệnh tốt để cung ứng cho hộ nuôi. Bên cạnh đó, khuyến khích hộ nuôi áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để đạt các chứng nhận quốc tế, minh bạch hóa chuỗi cung ứng và truy xuất nguồn gốc; doanh nghiệp đầu tư dây chuyền phi lê cá tự động... Việc này không chỉ góp phần tăng giá trị cho ngành hàng cá rô phi mà còn hướng đến các thị trường giàu tiềm năng trên thế giới.

Một chuyên gia thủy sản cho rằng muốn cá rô phi trở thành sản phẩm xuất khẩu chủ lực, trước tiên phải bảo đảm chất lượng và đầu ra ổn định. Mặt khác, cần đẩy mạnh áp dụng mô hình nuôi tiên tiến và bền vững - như hệ thống nuôi tuần hoàn để kiểm soát tối ưu chất lượng nước, dịch bệnh, tiết kiệm tài nguyên.

"Nếu chúng ta chỉ tập trung mở rộng diện tích nuôi cá rô phi mà thiếu khâu chế biến sâu, liên kết chuỗi thì sẽ khó trụ vững. Bên cạnh những định hướng quy hoạch, ngành chức năng ở các địa phương cần tiếp tục hỗ trợ người nuôi trong việc tiếp cận nguồn vốn, kỹ thuật và kêu gọi doanh nghiệp tham gia chuỗi sản xuất" - chuyên gia này lưu ý.

Ông Nguyễn Tấn Nhơn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) TP Cần Thơ, cho biết một doanh nghiệp vừa xây dựng nhà máy chế biến cá rô phi trên địa bàn với công suất 200 tấn/ngày. Đây là doanh nghiệp tiên phong trong việc đẩy mạnh chế biến, xuất khẩu cá rô phi ở ĐBSCL; tạo động lực thúc đẩy phát triển và mở rộng vùng nuôi.

Bên cạnh đó, Sở NN-MT TP Cần Thơ cũng đang hợp tác với Tập đoàn Tiran Shipping (Israel) nghiên cứu phát triển một số dòng cá rô phi đơn tính. "Kết quả bước đầu là tỉ lệ cá đực đạt 80% - 92% và chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu để nâng lên 95%. Ngoài ra, hơn 2.800 cá bố mẹ và 66.400 cá hậu bị đã được tuyển chọn, đưa vào sản xuất thử nghiệm với 500.000 cá giống thương phẩm" - ông Nguyễn Tấn Nhơn thông tin.