Các giải pháp đồng bộ phục hồi xuất khẩu lao động

Trước những diễn biến khó lường của dịch Covid-19, đầu năm 2021, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã điều chỉnh chỉ tiêu đưa người lao động (NLĐ) đi làm việc ở nước ngoài xuống còn 90.000 người, giảm hơn so với chỉ tiêu năm 2020 là 40.000 lao động. Nhiều doanh nghiệp (DN) xuất khẩu lao động (XKLĐ) đã phải cố gắng tìm cách duy trì hoạt động vì doanh thu sụt giảm. Điều đó chứng tỏ dịch Covid-19 đã tác động sâu sắc và toàn diện đến thị trường XKLĐ.

Nguồn cung khó khăn

Nhìn chung, sau đà tăng liên tục số lượng cung ứng nguồn lao động đi làm việc tại nước ngoài từ năm 2014 (106.840 người) đến năm 2019 (147.387 người) thì sang năm 2020, đà tăng đã bị chững lại và giảm sút trầm trọng theo các số liệu thống kê của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội.

Lao động Việt Nam nên trau dồi ngoại ngữ, kỹ năng để chuẩn bị tâm thế sẵn sàng khi ra nước ngoài làm việc

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc suy giảm nguồn cung. Đầu tiên là các chính sách phòng chống dịch cấp thiết của các tỉnh, thành tại các thời điểm bùng phát dịch khác nhau đã hạn chế việc di chuyển của NLĐ đến tập trung học tập, tham gia phỏng vấn ở các công ty phái cử vốn chủ yếu đặt trụ sở ở Hà Nội hoặc TP HCM. Bên cạnh đó là tâm lý NLĐ vẫn e dè với diễn biến dịch bệnh tại các nước. Với các chính sách hạn chế tụ tập đông người, các chương trình tư vấn, giới thiệu việc làm của các tỉnh phối hợp với các DN tổ chức đã không thể diễn ra. Từ đó khiến cho việc tiếp cận thông tin chương trình và các đơn hàng tuyển dụng từ phía các đối tác nước ngoài bị hạn chế đáng kể. Để bảo đảm công tác phòng chống dịch bệnh, các nước và vùng lãnh thổ tiếp nhận lao động như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc)... đã ban hành các quy định cấm hoặc hạn chế nhập cảnh đối với công dân nước ngoài. Cộng thêm việc tạm dừng các chuyến bay quốc tế giữa Việt Nam và một số quốc gia tiếp nhận lao động đã khiến cho số lao động đã trúng tuyển và làm hồ sơ không thể xuất cảnh được, bị mắc kẹt tại các công ty phái cử trong tâm trạng chờ đợi, lo lắng. Bà Trương Nguyễn Quế Chi, Giám đốc Công ty XKLĐ Nhật Bản Texgamex - Việt Nam, nhận xét: "Những nguyên trên đã dẫn đến tình trạng các công ty phái cử vẫn có đơn hàng tuyển dụng tốt từ các đối tác nước ngoài nhưng lại không thể triển khai việc cung ứng nguồn lao động". Anh Tô Hoàng Khang - 22 tuổi, quê ở Đắk Lắk - trăn trở: "Tôi đã phỏng vấn và được chọn bởi một công ty gia công cơ khí của Nhật Bản vào tháng 7-2020. Lịch xuất cảnh dự kiến của tôi là tháng 2-2021. Tuy nhiên, do dịch bệnh nên chính phủ Nhật Bản đã cấm người nước ngoài nhập cảnh từ đầu năm 2021 khiến lịch bay của tôi bị dời lại. Từ đó cuộc sống của tôi và gia đình bị đảo lộn, thậm chí chịu nhiều áp lực kinh tế".

Sàng lọc đối tác chất lượng

Theo ông Huỳnh Hồ Đại Nghĩa, chuyên gia trong lĩnh vực XKLĐ, tình hình nguồn cung khó khăn sẽ vẫn tiếp diễn kéo dài trong năm 2021. Dự kiến sang năm 2022, khi việc tiêm vắc - xin Covid-19 của các nước, bao gồm cả Việt Nam, được tiến hành đại trà thì số lượng NLĐ đăng ký đi làm việc nước ngoài mới có hy vọng hồi phục.

Xét theo nhu cầu sử dụng lao động từ các quốc gia tiếp nhận, không khó nhận ra nhiều sự thay đổi do tác động bởi dịch Covid-19. Tình trạng này chủ yếu đến từ các nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan. Dịch Covid-19 đã khiến các hoạt động kinh tế - xã hội ở các quốc gia tiếp nhận bị xáo trộn và điều này cũng đã ảnh hưởng đến nhu cầu sử dụng lao động Việt Nam. Ví dụ, Nhật Bản đã cơ bản hoàn thành các công trình phục vụ cho Olympic 2020, vì thế nhu cầu sử dụng lao động cho các ngành nghề liên quan đến công tác chuẩn bị đã tạm thời ngừng lại. Đồng thời, do hoạt động xuất khẩu bị đình trệ, đơn đặt hàng các đối tác suy giảm nên một số ngành nghề liên quan đến công nghệ ôtô, lắp ráp điện tử ở Nhật Bản cũng đã giảm nhu cầu tuyển dụng lao động từ các nước, đặc biệt là từ Việt Nam. Một bộ phận lớn NLĐ Việt Nam vẫn còn đang kẹt lại ở các quốc gia tiếp nhận. Theo số liệu thống kê, hiện có hơn 26.000 lao động hết hạn hợp đồng chưa thể về nước. Để giải quyết vấn đề này, các nước tiếp nhận đã ban hành các chính sách tạm thời về việc tái sử dụng số lao động hết hạn hợp đồng lao động (gia hạn hợp đồng, chuyển đổi tư cách lao động). Do đó, các công ty tiếp nhận sẽ không có nhu cầu tuyển mới. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến việc giảm nhu cầu tiếp nhận lao động mới. Tờ Nippon đưa tin, hiện chỉ có một số ít DN Nhật Bản khi được khảo sát trả lời rằng có dự định tuyển thêm lao động trong năm 2021 do lo ngại những tác động tiêu cực của dịch Covid-19 sẽ còn kéo dài. Trong số 494 công ty được khảo sát vào tháng 12-2020, chỉ có khoảng 35,4% DN có kế hoạch sẽ tuyển dụng lao động nước ngoài vào năm 2021. Trong khi con số đó là 50,6% vào năm 2019.

Để tháo gỡ tình trạng trên và phục hồi thị trường XKLĐ, theo các chuyên gia, Chính phủ cần tiến hành nhiều giải pháp đồng bộ. Về phía các cơ quan nhà nước, bên cạnh việc xây dựng chính sách hỗ trợ tốt cho NLĐ, cần tiếp tục phát huy các chính sách phòng chống dịch bệnh hiệu quả hiện nay. Với việc Việt Nam được đánh giá xếp hạng an toàn cao, NLĐ sẽ nằm trong nhóm được ưu tiên nhập cảnh vào các quốc gia tiếp nhận. Về phía các địa phương cung ứng nguồn lao động, cần tăng cường tổ chức tư vấn, hội thảo, phiên giao dịch việc làm theo hình thức mới trong tình hình mới. Về phía các DN phái cử, bên cạnh việc sàng lọc các đối tác chất lượng, cần nghiên cứu triển khai các biện pháp đào tạo, phỏng vấn mới để đáp ứng nhu cầu cho phía DN tiếp nhận. Ví dụ, các DN có thể hoàn thiện quy trình 3-ON: khai hồ sơ online, phỏng vấn online, đào tạo online để tạm thời triển khai các đơn hàng tuyển dụng trong thời kỳ mới.