Đơn giản hóa thủ tục để cứu người lao động

Có thể nói tình trạng doanh nghiệp (DN) nợ lương; nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (gọi chung là các khoản bảo hiểm) đã và đang trở thành vấn đề xã hội bức xúc trong thời gian gần đây. Trong đó, nợ các khoản bảo hiểm gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người lao động (NLĐ) và gây tác hại nhiều mặt đối với đời sống xã hội bởi không đóng bảo hiểm sẽ không được hưởng chế độ thai sản, ốm đau; khi thôi việc, đến tuổi nghỉ hưu không được hưởng trợ cấp, hưu trí...

Quá khó khăn, phức tạp

Hiện nay, thủ tục khởi kiện đòi nợ các khoản bảo hiểm quá khó khăn, phức tạp nên làm nản lòng cả cơ quan chức năng lẫn NLĐ khi muốn khởi kiện ra tòa. Nhiều trường hợp Công đoàn (CĐ) cơ sở khởi kiện thì đơn kiện bị trả lại do chưa đúng thủ tục pháp lý.

Theo quy định hiện hành, muốn đòi các khoản nợ bảo hiểm, CĐ cơ sở sẽ gửi đơn đến Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội cấp huyện yêu cầu hòa giải, trường hợp hòa giải không thành thì hồ sơ được chuyển đến chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết. Sau 7 ngày mà chủ tịch UBND cấp huyện không giải quyết được hoặc không giải quyết thì CĐ cơ sở mới có quyền khởi kiện ra tòa.

Người lao động tại một doanh nghiệp ở quận 9, TP HCM ngừng việc vì bị nợ lương, BHXH Ảnh: MAI CHI

Nhìn vào quy trình khởi kiện đòi nợ trên, có thể thấy ngay rắc rối, bất cập. Tại sao không giao cho cơ quan BHXH trực tiếp khởi kiện ra tòa như trước đây hay sao không bỏ qua thủ tục hòa giải, chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết? Tại sao không thực hiện quy trình giải quyết đòi nợ bảo hiểm theo thủ tục rút gọn, đơn giản để bảo vệ NLĐ?

Nên cho phép nhiều tổ chức khởi kiện

Có thể khẳng định rằng các vụ nợ bảo hiểm của DN quá rõ ràng, tình tiết đơn giản; các đương sự đều có địa chỉ nơi cư trú, trụ sở rõ ràng, không cần xác minh, thu thập chứng cứ vẫn có thể tuyên buộc DN phải trả tiền nợ đúng quy định.

Trao đổi vấn đề này, anh bạn thẩm phán của tôi cho rằng chỉ cần có đơn, giấy tờ nhân thân của NLĐ kèm bảng lương, hợp đồng của NLĐ với DN và sổ sách thu của cơ quan bảo hiểm là có thể tuyên án với độ chính xác bảo đảm 100%! Việc quy định thủ tục hòa giải, chủ tịch UBND cấp huyện giải quyết chẳng qua chỉ mang tính hình thức, gây khó khăn cho NLĐ và cơ quan có liên quan trong việc khởi kiện vì khi DN đã cố tình chây ì, không đóng bảo hiểm thì thủ tục hòa giải là vô nghĩa!

Theo chúng tôi, cần sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật hiện hành theo hướng cho phép nhiều cơ quan, cá nhân có quyền khởi kiện ra tòa án đòi nợ bảo hiểm. Theo đó, cho phép NLĐ, các cấp CĐ (không chỉ có CĐ cơ sở như hiện nay) và cơ quan BHXH có quyền khởi kiện DN ra tòa để đòi nợ bảo hiểm. Đồng thời, cần đơn giản hóa thủ tục khởi kiện. Theo đó, nếu DN nợ bảo hiểm thì NLĐ, cơ quan liên quan có quyền khởi kiện ra tòa ngay mà không phải thông qua các thủ tục mang hình thức khác.

Không đánh đổi quyền lợi NLĐ

Phát triển kinh tế, tạo điều kiện cho DN sản xuất, kinh doanh là quan trọng, tuy nhiên không vì thế mà chúng ta đánh đổi quyền lợi của NLĐ và gia đình của họ chỉ để phát triển kinh tế bằng mọi giá. Điều này không những ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu xây dựng và phát triển đất nước bền vững mà còn ảnh hưởng đến lợi ích của NLĐ - lực lượng đông đảo hiện nay.

Trong một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh thì không thể chấp nhận tình trạng NLĐ bị nợ bảo hiểm triền miên, bị nợ lương kéo dài. Bởi vì, đó là giá trị nhân văn, chuẩn mực tối thiểu của xã hội hiện đại, quyền lợi chính của NLĐ lẽ ra pháp luật phải có trách nhiệm đứng bảo vệ mà không chờ đến khi NLĐ phải đi đòi.