Không thiết tha với lương hưu

Cách đây ít ngày chị Nguyễn Thanh Hoa, 41 tuổi, ngụ ở quận Hoàng Mai (Hà Nội) đã đi làm thủ tục để tham gia BHXH tự nguyện. Chị Hoa cho biết trước đó chị là nhân viên một công ty kinh doanh dầu nhờn nhưng đến năm 2014 thì xin nghỉ việc sau gần 13 năm tham gia BHXH. Nhận khoản trợ cấp BHXH gần 50 triệu đồng, chị đã đầu tư kinh doanh buôn bán, nhưng công việc không thuận lợi nên chị xin đi làm ở một xưởng may nhỏ. "Khi làm công việc mới, tôi có đến cơ quan BHXH xin hoàn trả số tiền đã nhận để tiếp tục đóng BHXH nhưng không được. Lúc này tôi mới thấy quyết định hồi đó của tôi là sai lầm. Phải chăng tôi chỉ cần cố gắng đóng BHXH tự nguyện thêm 7-8 năm nữa là tôi đã được nhận lương hưu" - chị Hoa chia sẻ.

Gần 600.000 người "nhận một cục"

Theo BHXH Việt Nam, trong 8 tháng đầu năm 2019, ngành bảo hiểm đã giải quyết cho gần 600.000 người hưởng trợ cấp 1 lần. Tình trạng nhận trợ cấp "một cục" có xu hướng không giảm mà ngày càng gia tăng. Ông Đỗ Ngọc Thọ, Phó trưởng Ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam), cho biết nhiều người đang lựa chọn cách nhận BHXH một lần thay vì đợi đóng đủ thời gian để hưởng lương hưu lâu dài. "Khi nhận BHXH một lần sẽ đánh mất cơ hội về già có lương hưu, lúc này gánh nặng sẽ đẩy sang xã hội và gia đình" - ông Thọ nhấn mạnh.

Do chưa hiểu đúng chính sách BHXH nên nhiều công nhân chọn cách hưởng trợ cấp 1 lần Ảnh: AN CHI

Theo thống kê của Tổng LĐLĐ Việt Nam, gần đây, mỗi năm có khoảng 700.000 người lao động (NLĐ) nhận trợ cấp BHXH 1 lần, đồng nghĩa với việc có khoảng 700.000 người đã ra khỏi hệ thống mạng lưới an sinh xã hội. Lý giải điều này, ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng Ban Quan hệ Lao động (Tổng LĐLĐ Việt Nam), cho biết tại các doanh nghiệp (DN) dệt may, da giày, do điều kiện lao động vất vả nên nhiều NLĐ sau 35 tuổi không còn sức khỏe để đáp ứng yêu cầu công việc và thường tự rút khỏi thị trường lao động.

Bên cạnh đó có tình trạng DN chủ động đào thải những lao động này nhằm giảm chi phí lương, BHXH. Nhiều NLĐ trong nhóm này sau khi bị sa thải hoặc nghỉ việc thường không có cơ hội quay lại làm việc nên đa phần lựa chọn nhận BHXH 1 lần. "Một trong những lý do khiến NLĐ muốn nhận BHXH 1 lần là điều kiện hưởng quá đơn giản, chỉ cần nghỉ việc 1 năm không tiếp tục tham gia là được hưởng. Trong khi đó, điều kiện tối thiểu về thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu kéo dài tới 20 năm, khiến không ít NLĐ nản lòng..." - ông Quảng phân tích.

Sẽ bổ sung gói BHXH ngắn hạn

Đến thời điểm này, cả nước có 14,8 triệu người (chiếm 25% lao động) tham gia BHXH trong khi Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2020 phải có 50% lao động tham gia. Nhiều NLĐ, đặc biệt là lao động chân tay khi thôi việc hoặc chuyển việc, muốn được thanh toán bảo hiểm 1 lần chứ không kiên trì theo đuổi hết số năm đóng BHXH để được hưởng chế độ hưu trí. "Lương công nhân hoặc NLĐ có thu nhập thấp, phần đóng BHXH có thể cao nhưng đây là "bùa hộ mệnh" để bảo đảm cho họ được hưởng quyền lợi sau khi đã mất sức lao động, nghỉ hưu. Nếu không tham gia thì rất đáng tiếc" - một chuyên gia về BHXH nhận định.

Do vậy, theo các chuyên gia, để hạn chế tình trạng NLĐ nhận trợ cấp 1 lần, nhà nước cần đưa ra nhiều gói bảo hiểm phù hợp với các thành phần lao động. Theo ông Đỗ Ngọc Thọ, Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đặt ra yêu cầu phải chặt chẽ hơn trong quy định hưởng chế độ BHXH 1 lần. Đồng thời, cần có quy định phù hợp để giảm tình trạng hưởng BHXH 1 lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH 1 lần.

"Thay vì NLĐ đóng BHXH tới 20 năm mới được hưởng lương hưu, cơ quan bảo hiểm cũng đề xuất rút ngắn thời gian này xuống còn 15 năm sau đó tiến tới 10 năm. Dĩ nhiên khi thời gian đóng giảm thì quyền lợi và mức hưởng cũng sẽ bị giảm theo" - ông Thọ nói.

Một số chuyên gia cho rằng hiện nay không ít người đã hưởng BHXH 1 lần muốn xin nộp lại để hưởng lương hưu nhưng hiện luật chưa có quy định hồi tố cho việc này. Do vậy, để bảo đảm an sinh xã hội cho người dân khi đã nhận ra giá trị ưu việt của chính sách BHXH, nên xem xét, thiết kế bổ sung điều kiện hồi tố với những trường hợp đã hưởng BHXH 1 lần có nhu cầu tiếp tục tham gia BHXH. Ngoài số tiền đã được nhận 1 lần, NLĐ có thể phải đóng thêm tiền lãi phát sinh trong thời điểm ngừng đóng để tiếp tục tham gia BHXH trở lại.

Tuy nhiên, tại thời điểm này, ông Lê Đình Quảng cho rằng các cấp Công đoàn cần tuyên truyền, giải thích cho NLĐ đừng vì lợi ích trước mắt mà hứng chịu thiệt thòi về lâu dài. Bên cạnh đó, nghiên cứu rút ngắn thời gian đóng BHXH tối thiểu được hưởng lương hưu; tăng mức hỗ trợ của nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện… để NLĐ thấy được lợi ích thiết thực của việc tích lũy thời gian đóng BHXH.