Kiên quyết xử lý doanh nghiệp nợ BHXH

Từ đầu năm 2019 đến nay, tình trạng nợ BHXH trên địa bàn tỉnh Đồng Nai vẫn ở mức cao, thời gian nợ kéo dài. Trong tổng số 495,5 tỉ đồng tiền nợ bảo hiểm, có 357,1 tỉ đồng là nợ BHXH, còn lại là nợ BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) và tiền lãi chậm nộp.

Còn nhiều vướng mắc

BHXH tỉnh Đồng Nai cho biết kể từ khi Bộ Luật Hình sự năm 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017 có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2018, cơ quan BHXH tỉnh đã phát hiện và chuyển sang cơ quan điều tra Công an tỉnh 10 hồ sơ có dấu hiệu trốn đóng BHXH. Tuy nhiên, việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử gặp một số khó khăn. Bởi có những doanh nghiệp (DN) vi phạm nhưng chưa bị xử phạt vi phạm hành chính nên cơ quan điều tra chưa xác định đủ yếu tố cấu thành tội phạm hoặc có những trường hợp DN xảy ra vi phạm trước thời điểm Bộ Luật Hình sự năm 2015 có hiệu lực.

Điển hình là vụ việc trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN tại Công ty CP VietBo (KCN Sông Mây, huyện Trảng Bom). Đây là DN 100% vốn đầu tư nước ngoài, có 200 NLĐ tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Kết quả thanh tra liên ngành của đoàn thanh tra liên ngành về BHXH của tỉnh xác định, đến cuối tháng 9-2018, công ty này còn nợ BHXH, BHYT, BHTN khoảng 20,5 tỉ đồng. Tính từ ngày 1-1-2018 đến 30-9-2018, số tiền nợ khoảng 3,3 tỉ đồng. Do các lỗi vi phạm, UBND tỉnh đã xử phạt vi phạm hành chính công ty này số tiền 150 triệu đồng. Sau đó, vụ việc được chuyển đến cơ quan điều tra Công an tỉnh để thụ lý giải quyết theo thẩm quyền.

Người lao động tại một doanh nghiệp ở tỉnh Đồng Nai khiếu nại quyền lợi BHXH

Thế nhưng, qua nghiên cứu các tài liệu hồ sơ vụ việc, cơ quan điều tra và VKSND tỉnh nhận thấy chưa đủ căn cứ pháp lý để khởi tố vụ án hình sự về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ đối với Công ty CP VietBo vì quyết định xử phạt vi phạm hành chính của UBND tỉnh (có hiệu lực từ ngày 24-10-2018) nhưng phải đợi 6 tháng sau, nếu công ty này không đóng hoặc đóng không đầy đủ các loại bảo hiểm theo quy định thì vụ việc mới được coi là có dấu hiệu phạm tội.

Mặt khác, quyết định xử phạt vi phạm hành chính không tách bạch được hành vi chậm đóng bảo hiểm của Công ty CP VietBo từ ngày 1-1-2018 đến 30-9-2018 mà gộp chung với hành vi chỉ chậm đóng bảo hiểm từ các năm trước, dẫn đến không bảo đảm căn cứ pháp lý trong việc nhận định, đánh giá từ ngày 1-1-2018 đến ngày bị xử phạt hành chính, Công ty VietBo đã trốn đóng bảo hiểm như thế nào để làm căn cứ định tội. Ngoài ra, chủ thể bị xử phạt vi phạm hành chính là Công ty CP VietBo nên nếu công ty này tiếp tục vi phạm theo quy định thì chỉ có thể khởi tố được pháp nhân là Công ty CP VietBo chứ không thể khởi tố, xử lý hình sự được đối với cá nhân là ông Wang Pi Hung, tổng giám đốc công ty.

Khởi tố một vài vụ điển hình

Trước những quy định còn mang tính định tính, chung chung và có cách hiểu khác nhau của Bộ Luật Hình sự năm 2015, để kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác phòng chống tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn xét xử, ngày 15-8-2019, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã ban hành Nghị quyết số 05/2019 hướng dẫn áp dụng điều 214 của Bộ Luật Hình sự về tội gian lận BHXH, BHTN, điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ. Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1-9-2019.

Theo ông Doãn Cao Sơn - Phó trưởng Phòng Kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử án kinh tế, chức vụ, VKSND tỉnh Đồng Nai - nghị quyết đã giải thích rõ một số từ ngữ được quy định trong các điều này như: lập hồ sơ giả, trốn đóng BHXH, gian dối để không đóng, không đóng đầy đủ tiền BHXH, BHYT, BHTN... Nghị quyết cũng hướng dẫn một số tình tiết quy định khung hình phạt, truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể, xử lý hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ trước ngày 1-1-2018, xác định tư cách tố tụng của cơ quan BHXH... Tuy nhiên, để việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử đối với các hành vi gian lận, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN theo quy định bảo đảm có căn cứ, đúng pháp luật, cơ quan BHXH là đơn vị trực tiếp thanh, kiểm tra và lập hồ sơ vi phạm về lĩnh vực này phải nhận diện sơ bộ được hành vi, tính chất, mức độ vi phạm và hậu quả của các cá nhân, tổ chức ở mức độ nào thì được coi là hành vi vi phạm pháp luật hành chính, vi phạm pháp luật hình sự.

Cơ quan tiến hành tố tụng sẽ có trách nhiệm phối hợp tiếp nhận đầy đủ hồ sơ, kiến nghị khởi tố của cơ quan BHXH và các cơ quan liên quan; hướng dẫn trình tự thủ tục thiết lập, củng cố hồ sơ, chứng cứ, tài liệu chuyển cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng để xem xét, khởi tố. "Chúng tôi sẽ lựa chọn một số vụ việc điển hình để khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử bảo đảm kịp thời, nghiêm minh, đúng quy định của pháp luật" - ông Sơn nhấn mạnh.