Người hoa tiêu số một đã ra đi

Cách đây 3 tháng, chúng tôi có dịp gặp gỡ Anh hùng Lao động Tôn Thọ Khương, người hoa tiêu số 1 của cảng Sài Gòn. Nghe chúng tôi khen bác vẫn còn khỏe mạnh và minh mẫn, bác Khương cười móm mém: “Giờ sức khỏe bác không được tốt như trước.

Bác sĩ không cho tập thể dục nhiều nên bụng bự ra”. Khi đó, anh Quách Đình Hùng, Phó Giám đốc Công ty Hoa tiêu Khu vực 1, ngồi cạnh bên mới “bật mí”: Dù tuổi đã cao, nhưng bác Khương vẫn còn khỏe lắm. Cách đây 3 năm, bác vẫn cùng với chúng tôi lai dắt con tàu du lịch năm sao SuperStarLeo. Với chúng tôi, buổi gặp gỡ ấy là một kỷ niệm khó quên. Vậy mà, chiều nay, chúng tôi lại nhận được hung tin: Bác Khương vừa ra đi.

“Cây đại thụ” của ngành hàng hải

Đó là biệt danh mà những hoa tiêu trong và ngoài nước đặt cho bác Khương như sự tôn vinh một người có hơn 50 năm cống hiến cho ngành hàng hải. Dù là hoa tiêu ngoại hạng nhưng với bác Khương, thứ bậc ấy sẽ là xa xỉ nếu như không lai dắt thành công những chuyến tàu trên từng tuyến sông, rạch.

Người con của đất Long An ấy từng là học sinh ngành lai dắt, Trường Bách Nghệ (Trường Cao đẳng Kỹ thuật Cao Thắng hiện nay). Năm 1947, cũng như những sĩ quan tập sự khác, bác Khương chính thức lên tàu. Những ngày đầu lênh đênh trên biển, bác nôn thốc nôn tháo vì say sóng. Vậy mà chỉ 6 năm sau, tinh thần ham học hỏi đã giúp bác trở thành thuyền trưởng có tiếng của cảng Sài Gòn.

Nghiệp hoa tiêu của bác như một cơ duyên. Với mong muốn thử sức mình ở lĩnh vực mới, bác Khương quyết định bỏ nghề thuyền trưởng để làm hoa tiêu – một nghề đòi hỏi kiến thức sâu về luồng lạch. Qua nhiều đợt kiểm tra gắt gao, cuối cùng bác cũng lọt vào danh sách 16 người của đoàn hoa tiêu sông Sài Gòn lúc bấy giờ.

Với bác Khương, kỷ niệm đáng nhớ của bác là khi lai dắt thành công con tàu mang tên Kapitain Mezent Sect của Liên Xô (chuyên chở ô tô, xe tải) có chiều dài 221 m. Đây cũng là sự kiện khiến tên tuổi bác Khương trở nên nổi tiếng. Vì đoạn sông ở bến Nhà Rồng rất hẹp, chỉ 240 m, lòng sông chỉ rộng hơn con tàu 19 m, nên vị thuyền trưởng tàu hàng này quyết định không cho tàu vào sông Sài Gòn.

Song, với con mắt nghề nghiệp, am hiểu luồng lạch, bác Khương đã đưa ra phương án giải quyết rất táo bạo: Thả neo ở giữa sông để “khóa” không cho tàu trôi, cắm mũi vào bờ Thủ Thiêm, rồi dùng tàu lai đẩy xoay lái. Thấy phương án của bác khả thi, viên thuyền trưởng đồng ý, nhưng vẫn cử một tổ giám sát kỹ. Sau khi quay được mũi tàu và cập cảng an toàn, vị thuyền trưởng thở phào nhẹ nhõm.

Bác càng nổi tiếng hơn khi hai lần dẫn dắt thành công khách sạn nổi Năm Sao cùng với những tàu du lịch nổi tiếng như SuperStarLeo, Super StarVirgo... Với những thành tích xuất sắc trong lao động sản xuất, năm 1985, Tôn Thọ Khương đã được Nhà nước tặng danh hiệu Anh hùng Lao động.

Người anh cả của ngành hoa tiêu VN

Đó là cách gọi thân mật của nhiều hoa tiêu trẻ ở cảng Sài Gòn dành cho bác Khương. “Anh Khương là một trí thức có niềm đam mê nghề nghiệp mãnh liệt, đặc biệt luôn hết lòng với lớp trẻ”- ông Trần Văn On, nguyên tổng giám đốc cảng Sài Gòn, bày tỏ sự khâm phục.

Anh Quách Đình Hùng, một học trò của bác Khương, kể lại: “Năm 1993, khi tàu chở dầu Ryujin Maru dài 183 m của Singapore cập Vũng Tàu, tôi theo bác dẫn tàu vào cảng Sài Gòn. Thế nhưng khi tàu đi đến đoạn sông gần cảng Cát Lái thì có một tàu chở hàng nặng bị hư máy trôi tự do. Phán đoán tình huống một cách nhanh chóng, bác Khương yêu cầu thuyền trưởng cho tàu dịch chuyển sang trái. Nhờ đấy, hai con tàu thoát hiểm trong gang tấc”.

Một đồng nghiệp khác của bác Khương - anh Lê Văn Hớp - thì ví bác Khương như là “vị sư sống” của ngành hàng hải. Khi tàu gặp sự cố, chỉ cần nghe tiếng máy là bác biết hư ở bộ phận nào để đưa ra phương án khắc phục nhanh nhất, hiệu quả nhất. Với họ, bác Khương không chỉ là một đồng nghiệp giỏi nghề, dễ mến mà còn là một người thầy cao cả.

Một lòng yêu nước

Khi chúng tôi nhắc lại thành tích lai dắt thành công những con tàu nước ngoài tải trọng lớn ra vào cảng Sài Gòn, bác Khương chỉ cười: “Chắc tại trời thương”. Nhưng, trong thâm tâm và qua lời kể của những đồng nghiệp từng làm chung với bác, chúng tôi biết, để có được thành tích ấy, bác đã dày công học hỏi suốt cả cuộc đời.

Suốt cuộc đời làm hoa tiêu, người cựu học sinh Trường Bách Nghệ luôn là tấm gương cho thế hệ trẻ ở cảng noi theo bởi sự phấn đấu không mệt mỏi, hết mình với nghề. Khi Sài Gòn giải phóng, dù có thể theo vợ con ra định cư ở nước ngoài, song bác vẫn chấp nhận ở lại để đeo đuổi đến cùng niềm đam mê: Làm hoa tiêu cho những con tàu ra vào cảng Sài Gòn. Lý giải về quyết định khó khăn này, người hoa tiêu già đã có lần bộc bạch với đồng nghiệp: “Được làm nghề đến chết đã là hạnh phúc. Được chính quyền cách mạng trọng dụng là hạnh phúc lớn hơn”.