Nguyễn Văn Tạo - người chiến sĩ cộng sản tiên phong

Tại tọa đàm khoa học kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà cách mạng Nguyễn Văn Tạo, do Ban Tuyên giáo Thành ủy TPHCM và Viện Nghiên cứu Xã hội TP tổ chức sáng 27-5, ông Nguyễn Văn Thuyền, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Truyền thống kháng chiến TPHCM, nhận xét: “Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Nguyễn Văn Tạo đã thể hiện rất sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về liên minh công - nông - trí trong Mặt trận Dân tộc Thống nhất, về sự hòa hợp dân tộc trên cơ sở yêu nước Việt Nam”.

Hoạt động ở Pháp

Gần 20 tham luận và các ý kiến tại tọa đàm đã khẳng định ông Nguyễn Văn Tạo là người chiến sĩ cộng sản tiên phong. Sau khi bị chính quyền thực dân Pháp đuổi học vì tham gia bãi khóa đòi thả nhà yêu nước Nguyễn An Ninh, cuối năm 1926, ông Tạo đã tìm đường sang Pháp và gia nhập Đảng Cộng sản Pháp. Được sự giúp đỡ của Hội Ái hữu người Việt, ông tiếp tục vào học Trường Lycée Mignet, rồi lên Paris vừa làm kiếm sống vừa ghi danh theo học Đại học Văn khoa. Vừa học vừa đi làm, ông Tạo còn hăng hái tham gia phong trào yêu nước của Việt kiều, phong trào thợ thuyền Pháp. Những hoạt động của ông Tạo đã gây cảm tình lớn với Đảng Cộng sản Pháp và được Trung ương Đảng Cộng sản Pháp giao nắm tình hình các nước thuộc địa, nhất là ở Đông Dương để các nghị sĩ cộng sản Pháp có cơ sở đấu tranh, chất vấn tại quốc hội về chính sách của Chính phủ Pháp với các nước thuộc địa.

Theo TS Trần Thị Mai (Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn TPHCM), tại Đại hội Quốc tế Cộng sản lần thứ VI tại Matxcơva (từ 17-7 đến 1-9-1928), với tư cách là đại biểu chính thức của Đảng Cộng sản Pháp, ông Nguyễn Văn Tạo đã có bài tham luận lên án tội ác của thực dân Pháp đồng thời khẳng định tại thời điểm đó, giai cấp công nhân Việt Nam đã hình thành, tham gia đấu tranh và yêu cầu Quốc tế Cộng sản và Đảng Cộng sản Pháp giúp những người cách mạng ở Đông Dương thành lập Đảng Cộng sản. Bài viết của ông đã gây tiếng vang lớn. Sau khi trở về Pháp (1929), nhà cách mạng này đã được bầu bổ sung vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Pháp phụ trách vấn đề thuộc địa và ông là người Việt Nam duy nhất là ủy viên Trung ương Đảng Cộng sản Pháp.

Đấu tranh ở nghị trường

Năm 1930, ông Nguyễn Văn Tạo và những người yêu nước Việt Nam ở Pháp vận động phong trào phản đối chính quyền thực dân Pháp xử tử ông Nguyễn Thái Học và 12 người tham gia khởi nghĩa Yên Bái. Sau sự kiện này, chính quyền Pháp đã trục xuất ông và 18 du học sinh khác về nước. Về Sài Gòn, ông cùng các ông Nguyễn An Ninh, Trần Thiện Quý tham gia đấu tranh trên mặt trận báo chí. Những bài báo của ông trên các tờ Trung Lập, La Lutte (Tranh đấu), La Cloche Fêlée (Tiếng chuông rè) với lập luận sắc sảo, đanh thép đã vạch đường, chỉ lối cho những người bị áp bức vùng lên. Trên tờ La Lutte lần đầu tiên đã nêu lên các yêu sách cho giới công nhân, lao động về các nhu cầu cơm áo cho lao động mất việc, thành lập nhà giữ trẻ con công nhân, quyền đình công, làm việc 8 giờ mỗi ngày... Tờ La Lutte đã trở thành công cụ đấu tranh công khai với chính quyền thuộc địa, đồng thời khuấy động phong trào quần chúng nhân dân, trang bị cho họ những phương thức hoạt động mới khá phong phú. Chưa hết, ông Tạo còn trúng cử vào Hội đồng TP Sài Gòn. Kể từ đó, người dân lao động có được đại diện chính thức của mình trên nghị trường. Năm 1939, ông bị thực dân Pháp bắt và kết án 5 năm tù, một năm giam ở Khám lớn và sau đó bị đày ra Côn Đảo. Năm 1943, Pháp đưa ông về giam ở Bà Rá (nay thuộc tỉnh Bình Phước). Khi Nhật đảo chính Pháp, ông về hoạt động tại Sài Gòn, tham gia lãnh đạo Cách mạng Tháng Tám tại Sài Gòn và các tỉnh Nam kỳ. Ông là Ủy trưởng Nội vụ của Ủy ban Hành chính Lâm thời Nam Bộ sau Cách mạng Tháng Tám.

Giáo sư Trần Văn Giàu, tự nhận là “thuộc lớp đàn em”, đã đánh giá về hoạt động của ông Nguyễn Văn Tạo trong thời kỳ này: “Lý luận khá, viết báo giỏi, diễn thuyết cũng giỏi”.