Dân khổ vì khai thác cát ồ ạt

Những ngày gần đây, hàng trăm người dân thôn Tiên Quánh, xã Đồng Văn, huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An đã kéo nhau ra bờ sông Lam dựng lều, căng băng rôn, đánh trống, phát trực tiếp lên mạng xã hội để phản đối hoạt động khai thác cát của một doanh nghiệp (DN).

Sạt lở nghiêm trọng

Ông Trần Đình Niêm (SN 1953, thôn Tiên Quánh) bức xúc mỗi ngày có hàng chục tàu hút cát liên tục, tiếng máy nổ át cả một khúc sông. "Họ hút cát rầm rộ khiến bãi bồi ven sông bị sạt lở nghiêm trọng, lấn sâu vào hàng chục mét. Nếu tình trạng này cứ tiếp tục tiếp diễn thì không những khu vực bãi bồi ven sông sẽ mất mà sạt lở sẽ tiến đến khu vực chân đê, đe dọa trực tiếp đến tài sản và tính mạng của người dân địa phương" - ông Niêm nói.

Ông Nguyễn Quốc Chương, Chủ tịch UBND xã Đồng Văn, cho biết khu vực người dân tập trung phản đối là nơi Công ty CP Khai thác cát sạn và Vận tải Thanh Chương (Công ty Thanh Chương) đang khai thác cát. Nhận được thông tin, chính quyền xã đã đến hiện trường nắm bắt tình hình, đồng thời bảo đảm an ninh trật tự. Sau khi kiểm tra thực tế, xã Đồng Văn đã yêu cầu DN tạm dừng, tuy nhiên một số thuyền vẫn khai thác cát sát bờ nên người dân tiếp tục tập trung phản đối.

Ngày 31-3 vừa qua, UBND huyện Thanh Chương phối hợp với UBND xã Đồng Văn cùng cơ quan chức năng đến hiện trường kiểm tra, tiến hành đo đạc thực địa khu vực khai thác của Công ty Thanh Chương. Qua đo đạc, cơ quan chức năng xác định DN này đã khai thác một diện tích rộng hơn 1.000 m2 nằm ngoài ranh giới mỏ được cấp phép.

Trước thực trạng trên, UBND huyện Thanh Chương yêu cầu Công ty Thanh Chương tạm dừng hoạt động khai thác cát tại khu vực mỏ ở xã Đồng Văn. Đồng thời phải tổ chức cải tạo, phục hồi môi trường theo đúng phương án đã được phê duyệt, đưa khu vực mỏ về trạng thái an toàn; rà soát, bổ sung hệ thống mốc giới để thuận lợi cho quá trình kiểm tra, giám sát. Ngoài ra, yêu cầu DN lắp đặt thiết bị giám sát hành trình các phương tiện, thiết bị sử dụng khai thác, vận chuyển cát sỏi, tiếp tục thực hiện đầy đủ các quy định pháp luật khác có liên quan trong hoạt động khai thác khoáng sản.

Bên cạnh đó, UBND huyện Thanh Chương cũng yêu cầu UBND xã Đồng Văn tiếp tục tuyên truyền để người dân hiểu và chấp hành đúng pháp luật, góp phần ổn định an ninh trật tự trên địa bàn. Tăng cường giám sát, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về tài nguyên và môi trường của doanh nghiệp, kịp thời xử lý nếu phát hiện vi phạm, hoặc báo cáo cấp trên nếu vượt thẩm quyền.

Liên quan đến vụ việc trên, đoàn kiểm tra liên ngành do Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An chủ trì đã tổ chức buổi làm việc với các bên liên quan. Tại buổi làm việc, đại diện người dân, chủ mỏ khoáng sản và các cơ quan chức năng đã thống nhất phương án cắt giảm diện tích khai thác nhằm hạn chế ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp của người dân ven sông Lam. Đoàn kiểm tra cũng thống nhất phương án cắt giảm khoảng 2 ha diện tích mỏ theo giấy phép. Đây là khu vực mà người dân phản đối trong những ngày qua. Đồng thời, yêu cầu UBND huyện Thanh Chương đối chiếu sản lượng khai thác của Công ty Thanh Chương từ ngày 1-1 đến 31-3-2025 để tham mưu các biện pháp xử lý theo đúng quy định của pháp luật.

Phát hiện nhiều vi phạm

Trong thời gian qua, hoạt động khai thác, vận chuyển cát đã gây ra nhiều hệ lụy tại Nghệ An. Nhiều diện tích đất bị sông "nuốt" do sạt lở. Điển hình như khu vực bãi bồi rộng hàng trăm ha nằm giữa 2 xã Long Xá (huyện Hưng Nguyên) và xã Trung Phúc Cường (huyện Nam Đàn) của tỉnh Nghệ An hằng năm bị sông Lam cuốn trôi hàng ngàn m2 đất. Tình trạng sạt lở diễn ra ngày càng nghiêm trọng khiến người dân và chính quyền địa phương lo lắng khi diện tích đất sản xuất đang dần bị thu hẹp.

Ngoài mất đất sản xuất, việc khai thác, vận chuyển cát ồ ạt đã khiến nhiều tuyến đường tại Nghệ An bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng do hằng ngày phải "cõng" hàng trăm lượt xe tải, xe đầu kéo chở cát khiến mặt đường bị bong tróc, hằn lún sâu hơn 10 cm, tạo thành những "luống khoai" gồ ghề, gây nguy hiểm cho người tham gia giao thông. Điển hình tuyến đường ven sông Lam đoạn từ huyện Nam Đàn đi Nghi Lộc; tuyến đường 35 nối từ Quốc lộ 46 đến đường ven sông Lam, đi qua các địa phương bao gồm: Hưng Hòa, Hưng Lộc, Nghi Đức và Nghi Ân của TP Vinh…

Được biết, các lực lượng chức năng tại Nghệ An đã kiểm tra, phát hiện nhiều tàu, sà lan hút cát trái phép trên sông Lam. Năm 2024, lực lượng chức năng đã bắt giữ hàng chục tàu, sà lan hút cát trái phép. Phát hiện, xử lý nhiều doanh nghiệp vi phạm trong quá trình khai thác cát. Điển hình, tháng 10-2024, UBND tỉnh Nghệ An ban hành quyết định xử phạt Công ty CP Phú Hưng NA (địa chỉ tại xóm Trung Khánh, xã Nghĩa Khánh, huyện Nghĩa Đàn) tổng số tiền hơn 1,1 tỉ đồng do vi phạm trong quá trình khai thác cát.

Tại huyện Tân Kỳ, một trong những địa phương được xem là "thủ phủ" của các mỏ cát tại Nghệ An, UBND huyện Tân Kỳ trong năm 2024 đã ra 44 quyết định xử phạt đối với 14 doanh nghiệp hoạt động khai thác cát sỏi, với tổng số tiền hơn 1 tỉ đồng. Ông Phan Văn Giáp, Chủ tịch UBND huyện Tân Kỳ, cho biết năm nào huyện cũng lập đoàn kiểm tra hoạt động khai thác cát trên địa bàn, qua kiểm tra đã xử lý nhiều DN vi phạm.