Đạo diễn Trần Được - người "bơi ngược dòng"

Sân khấu Thủy Đình hằng đêm vẫn thu hút biết bao tâm hồn trẻ thơ. Phía sau bức mành tre, một người đàn ông luôn âm thầm nâng niu, điều khiển những con rối. Đó là đạo diễn Trần Được, người dành trọn đời cho nghệ thuật rối nước.

Lặng lẽ cống hiến

Vở rối nước "Trước ngọn sóng" - tác phẩm đầu tiên khai thác đề tài biển đảo do Trần Được dàn dựng - đã gây tiếng vang trong đời sống sân khấu múa rối TP HCM.

"Trước ngọn sóng" như một bản trường ca về lòng yêu nước, về ý chí gìn giữ biển đảo quê hương thông qua ngôn ngữ múa rối nước, một loại hình nghệ thuật dân gian tưởng chừng xa lạ với trẻ em thành phố.

Lần đầu thưởng thức đề tài biển đảo được thể hiện bằng rối nước tại TP HCM, khán giả rất bất ngờ, thích thú khi hình ảnh con thuyền, lính đảo, chim hải âu, ngọn sóng… được thể hiện sinh động trên mặt nước ngay giữa lòng đô thị.

Không chỉ "Trước ngọn sóng", đạo diễn Trần Được còn tạo được dấu ấn với vở "Huyền sử Yết Kiêu" (tác giả: Nhà báo Thanh Hiệp).

NSND Trần Minh Ngọc nhận xét: "Ở một thành phố không có làng rối truyền thống, không sông hồ tự nhiên, nghệ thuật rối nước tưởng chừng không có đất diễn. Vậy mà hơn 30 năm qua, đạo diễn Trần Được đã âm thầm dọn đường cho một dòng chảy mới, đưa nghệ thuật rối nước phục vụ thiếu nhi TP HCM".

Trần Được luôn đau đáu về một chiến lược dài hơi hơn cho nghệ thuật rối nước thiếu nhi: "Tôi mong sẽ thực hiện một không gian biểu diễn rối nước cố định cho thiếu nhi TP HCM, nơi mỗi tuần đều có suất diễn, có lớp học làm rối, có hoạt động giao lưu kể chuyện dân gian…".

Không chỉ dừng ở biểu diễn, Trần Được đang ấp ủ nhiều dự án sản phẩm sân khấu tương tác, nơi trẻ em không chỉ xem mà còn tham gia làm rối, chạm vào rối, diễn cùng rối để từ đó, mối liên kết giữa truyền thống và thế hệ trẻ được tái lập một cách tự nhiên nhất.

Bền bỉ với đam mê

Khi còn là sinh viên Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội, Trần Được từng là một cái tên đầy hứa hẹn trong nghề dẫn chương trình. Khi đó ông đã làm MC chính cho hầu hết các nhà hàng lớn tại thủ đô, rồi bén duyên với phim quảng cáo và trở thành gương mặt đại diện cho hàng chục thương hiệu lớn trên truyền hình cả nước. Từ Vietnam Airlines đến Knorr, Yamaha, Castrol, Viettel…, hình ảnh Trần Được len lỏi vào từng căn bếp, phòng khách, tấm bảng quảng cáo - trở thành "ông bố quốc dân", "doanh nhân kiểu mẫu" trên màn ảnh nhỏ, điều mà nhiều ngôi sao hạng A cũng ao ước.

Đằng sau ánh hào quang ấy, Trần Được vẫn thủy chung một tình yêu với sân khấu, đặc biệt là múa rối nước. Ông từng có ý định dừng lại vì quá cực khổ, vì "diễn mà không ai thấy mặt", vì "tay phồng rộp, nước ngập tới ngực và lạnh thấu xương". Nhưng rồi, chính sự động viên của người thầy, NSND Nguyễn Hoàng Tuấn, đã níu Trần Được ở lại. Và từ đó, ông dấn thân sâu hơn vào thế giới nghệ thuật.

Từ Nhà hát Múa rối Thăng Long đến Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam tại TP HCM, Trần Được tiếp tục hành trình của một nghệ sĩ không hào nhoáng. Ông đã dựng rất nhiều tác phẩm, đưa nghệ thuật rối nước đến với trẻ em một cách lung linh.

"Tôi mong muốn trẻ em thành phố được tiếp xúc với những giá trị văn hóa truyền thống một cách gần gũi, dễ hiểu nhất. Và rối nước chính là ngôn ngữ mà tôi lựa chọn để thực hiện mong ước ấy" - Trần Được bộc bạch.

Hơn 3 thập kỷ qua, đạo diễn Trần Được vẫn bền bỉ với niềm đam mê múa rối nước, vẫn ngụp lặn dưới làn nước lạnh để kể chuyện cho trẻ nhỏ bằng ngôn ngữ của con rối. Ông cũng mày mò sửa chữa từng con rối, thiết kế âm thanh cho vở diễn. Với ông, múa rối nước không đơn thuần là một nghề, mà đó là một sứ mệnh.

Đạo diễn Tôn Thất Cần nhìn nhận: "Tình yêu nghề nghiệp của Trần Được rất đáng trân trọng, Anh là người gieo mầm những ký ức dân gian Việt vào các vở diễn. Trong xu hướng ngập tràn hình ảnh kỹ thuật số, những sân chơi thị giác thời thượng, có một người nghệ sĩ vẫn âm thầm "bơi ngược dòng" vẫn gắn bó với múa rối. Thật đáng trân trọng!".