Cá khoai, ăn rồi nhớ mãi!

Tôi nhớ những lần theo người bạn Đặng Hồng Nam về chơi các huyện Giao Thuỷ, Hải Hậu (Nam Định). Buổi chiều muộn, tôi nghe thấy những tiếng rao của người đàn bà bán cá khoai vọng lên trên những con đường làng, Cá khoai ơ… Cá khoai ơ… Tiếng rao như một làn khói bếp mỏng manh dưới bầu trời xám đục.
 
Cá khoai, như tên gọi của nó, tựa như những củ khoai lang đã gọt vỏ và hơi có phần èo uột. Nó là thức ăn dân dã của những người dân quê vùng biển. Một mớ rau cần hay cải cúc, hoặc mấy ngọn mùng tơi, đun sôi một hai xấp là đã được bát canh ngon. Cũng có khi người ta nấu với cà chua cho hành, thì là vào, ăn với rau sống, bánh đa nướng. Hoặc như nấu với dọc mùng. Gia đình bạn tôi, anh Nguyễn Hồng Sơn, ở Thanh Hoá, nhớ lần ấy tôi vào thăm, mẹ anh nấu một nồi cá khoai dọc mùng to đùng cho cả nhà mười mấy người ăn, có vị hơi chua của me và cho thêm ớt khá cay, ăn rồi mà nhớ mãi, quả có thế, miếng ngon nhớ lâu... Nhưng có lẽ cá khoai ưa nấu với rau cần hơn cả. Thịt nó trắng, mềm, vị ngọt vừa phải, quyện với rau cần, ăn bằng nào cũng vừa.
 
Người ta vẫn bảo cá khoai không mang đi được xa. Ấy thế mà lần nọ, gia đình tôi ở gần chợ Nguyễn Cao, bỗng một hôm tôi phát hiện ra một người đàn bà có một mớ cá khoai ngồi ở một góc chợ. Chị ta người Thanh Hoá, nhờ có đá ướp lạnh mà mang được cá khoai ra Hà Nội. Chẳng ai biết đó là thứ cá gì, một vài người hỏi qua loa rồi bỏ đi. Thấy giá lại rẻ, tôi ẵm cả mớ cá về cho cả nhà ăn một bữa toái loái. Về sau tôi thấy các chợ ở Hà Nội đều có bán cá khoai, ít thôi, vẫn ít người biết ăn nhưng giá của nó lại chẳng rẻ chút nào.
 
Cá khoai nấu canh dẫu ngon cũng chỉ là một món trong bữa cơm thôi. Nếu ăn chơi thì phải lẩu. Nhiều năm gần đây lẩu phát triển ghê quá. Đi đâu cũng thấy lẩu. Mùa đông tháng giá đã đành, giữa mùa hè trời nắng chang chang cũng lẩu. Lẩu ban đầu chỉ khoanh lại với những thứ nhanh chín, nhúng tái một cái ăn ngay như hải sản, thịt bò, tim, cật… Bây giờ thì cái gì cũng có thể thành lẩu. Lẩu gà, lẩu vịt… lại có cả lẩu chó nữa. Rau ăn lẩu cũng vậy, không chỉ rau cần, rau cải, cải cúc mà có cả rau muống và các loại củ, quả, nhiều lúc thấy không thật hợp vị.
 
Con cá khoai dường như sinh ra là để dành cho việc ăn lẩu. Một nồi nước dùng thật ngon. Có thể cả thịt bò, tim, tôm bóc nõn… Những người háo chất hãy cứ dùng những thứ ngậy, thứ béo trước, đến một lúc người ta sẽ thấy rằng món cá khoai như người vợ hiền mà ta bằng lòng đi cùng cho đến hết bữa tiệc cuộc đời. Trước khi ăn cá khoai hãy làm cho nồi nước trở lại trong, thả vào đấy ít dúm thì là thái nhỏ và chuẩn bị cho mình một chén nước mắm ngon, ớt tươi, hạt tiêu. Vị ngon thanh đạm của miếng cá khoai như một sự thanh bình nổi lên giữa bao nhiêu nhốn nháo bộn bề...
 
Mấy năm vừa rồi ở các thành phố Nam Định, Thanh Hoá có nhiều nhà hàng trương biển Lẩu cá khoai như một chiêu thức hấp dẫn nhất.
 
Đi thuyền giữa Vịnh Hạ Long, đốt lên một nồi lẩu, ngồi uống rượu mà nhìn ngắm núi non. Mâm lẩu có cá song, cá vược, tôm, mực, sò các loại vừa mới được vớt lên. Không có cá khoai. Dường như còn thiếu một chút gì đó của biển cả.