Diễn biến lịch sử tại Hàn Quốc

Văn phòng điều tra tham nhũng đối với các quan chức cấp cao (CIO) hôm 15-1 tiến hành bắt giữ ông Yoon Suk-yeol, Tổng thống Hàn Quốc đang bị luận tội, để thẩm vấn việc nhà lãnh đạo này áp đặt thiết quân luật trong thời gian ngắn hồi tháng rồi.

Là tổng thống đương nhiệm đầu tiên bị bắt giữ ở Hàn Quốc, ông Yoon bị đưa đến trụ sở của CIO tại TP Gwacheon, tỉnh Gyeonggi để trả lời thẩm vấn. Theo hãng tin Yonhap, CIO có tối đa 48 giờ để thẩm vấn ông Yoon trước khi quyết định có xin lệnh bắt giữ chính thức ông hay không. Cơ quan này nhiều khả năng có bước đi như thế sau khi cuộc thẩm vấn kết thúc.

CIO đang điều tra ông Yoon về các cáo buộc nổi loạn và lạm quyền. Vấn đề trọng tâm là liệu ông Yoon có ra lệnh cho quân đội và cảnh sát kéo một số nghị sĩ ra khỏi tòa nhà quốc hội vào đêm ông tuyên bố thiết quân luật (3-12-2024) và bắt giữ họ hay không. Các công tố viên nghi ngờ ông Yoon đã ra lệnh phong tỏa quốc hội để ngăn các nghị sĩ đối lập vào bỏ phiếu chấm dứt thiết quân luật.

Một vấn đề khác là ông Yoon có làm đúng pháp luật khi ban bố thiết quân luật hay không. Theo Hiến pháp, tổng thống có quyền ban bố tình trạng khẩn cấp trong thời chiến, khi xảy ra trường hợp khẩn cấp quốc gia hoặc khủng hoảng tương đương với những tình huống đó. Những người chỉ trích cho rằng thiết quân luật của ông Yoon không đáp ứng các tiêu chí này.

Ông Yoon đã biện minh việc tuyên bố thiết quân luật là biện pháp bảo vệ đất nước khỏi "các thế lực chống phá nhà nước" và bảo vệ trật tự hiến pháp. Ngoài ra, hành động này còn nhằm gửi cảnh báo đến Đảng Dân chủ đối lập chính về hành vi được ông Yoon mô tả là "lạm dụng quyền lực lập pháp". 

"Thiết quân luật không phải là một tội ác. Thiết quân luật là việc thực thi quyền lực của tổng thống để vượt qua một cuộc khủng hoảng quốc gia" - ông Yoon khẳng định. Tuy nhiên, CIO nghi ngờ rằng quyết định này nhằm làm tê liệt chức năng của quốc hội để giảm bớt áp lực chính trị từ các đảng đối lập.

Trong thông điệp video được ghi lại trước khi bị bắt, ông Yoon gọi cuộc điều tra của CIO là bất hợp pháp nhưng cho biết vẫn quyết định tuân thủ để ngăn chặn nguy cơ đụng độ giữa các điều tra viên và đội ngũ an ninh của mình. 

Trước đó, hôm 3-1, Cơ quan An ninh Tổng thống (PSS) đã ngăn các điều tra viên của CIO bắt giữ ông Yoon trong cuộc đối đầu kéo dài 6 giờ. Khi đó, ông Park Chong-jun, lãnh đạo PSS, cho biết họ không thể hợp tác thực thi lệnh bắt giữ do xảy ra tranh cãi pháp lý về thẩm quyền điều tra của CIO và tính hợp pháp của lệnh bắt.

Các luật sư của ông Yoon cho rằng CIO không có thẩm quyền xử lý vụ việc của ông vì luật không đề cập đến tội danh nổi loạn trong danh sách các quan chức cấp cao và những vi phạm mà CIO có thể điều tra. 

Ngoài ra, họ cho rằng cuộc điều tra hình sự nên được tiến hành sau khi Tòa án Hiến pháp kết thúc phiên tòa xét xử luận tội ông Yoon. Phiên điều trần chính thức đầu tiên của phiên tòa diễn ra hôm 14-1 nhưng nhanh chóng kết thúc do ông Yoon vắng mặt. 

Quyền chánh án Tòa án Hiến pháp Moon Hyung-bae cho biết phiên điều trần tiếp theo dự kiến diễn ra vào ngày 16-1 bất kể ông Yoon có mặt hay không. Tòa này sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng về việc có bãi nhiệm ông Yoon hoặc khôi phục quyền lực tổng thống cho ông.