Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo nghị định thay thế các nghị định hiện hành về kinh doanh xăng dầu, gồm Nghị định 83 năm 2014, Nghị định 95 năm 2021 và Nghị định 80 năm 2023.
Lo nảy sinh nhiều vấn đề
Tại tờ trình gửi Chính phủ, Bộ Công Thương đã nêu các đề xuất sửa đổi đáng chú ý trong lần xây dựng nghị định mới này.
Theo đó, Bộ Công Thương đề xuất các doanh nghiệp (DN) đầu mối có thể được tự quyết giá bán xăng dầu, nhà nước chỉ công bố giá thế giới bình quân 15 ngày.
Nhằm giảm sự can thiệp của nhà nước vào việc quyết định giá bán của DN, dự thảo mới sẽ tiếp cận theo hướng nhà nước chỉ công bố giá xăng dầu thế giới bình quân 15 ngày và một số chi phí cố định như tỉ giá ngoại tệ, tỉ lệ chi phí kinh doanh và lợi nhuận của DN, các loại thuế... DN đầu mối sẽ tự công bố giá bán tối đa dựa trên công thức giá do nhà nước quy định. Giá bán của DN không được cao hơn giá tối đa theo công thức quy định.
Cơ quan soạn thảo cho rằng để DN đầu mối tự quyết định giá bán sẽ giúp cạnh tranh về chi phí để chiếm lĩnh thị phần. Đặc biệt, DN được phép bán thấp hơn giá bán tối đa theo công thức tính giá, qua đó loại bỏ được việc áp dụng giá bán xăng dầu vùng 2 của DN. Trường hợp tỉ lệ chi phí kinh doanh và lợi nhuận của DN tăng, Bộ Công Thương sẽ chủ trì, phối hợp Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng xem xét điều chỉnh cho phù hợp với thực tế. Việc điều chỉnh giá sẽ thực hiện theo kỳ 15 ngày/lần.
Đề xuất để DN đầu mối tự quyết giá bán xăng dầu không phải lần đầu tiên được nêu ra. Trong năm 2023, khi xây dựng dự thảo nghị định sửa đổi Nghị định 95 và Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu, vấn đề này đã được đề cập và có nhiều ý kiến trái chiều. Sau đó, Nghị định 80 năm 2023 ra đời vẫn giữ nguyên quy định như hiện hành là nhà nước định giá bán xăng dầu.
Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động ngày 29-3, PGS-TS Ngô Trí Long cho rằng đề xuất hướng đến cơ chế tự quyết định giá của DN là bước đi mới, hướng đến sự thay đổi mạnh mẽ về mặt quản lý, điều hành giá. Tuy nhiên, cần xem xét thấu đáo khi trao quyền quyết định giá bán xăng dầu cho DN đầu mối.
"Tại dự thảo, nhà nước vẫn quy định trong cơ cấu tính giá những yếu tố phần "cứng", còn phần "mềm" như chi phí kinh doanh là DN quyết định, tính toán" - ông Long nói và cho rằng phần "cứng" thì đã có quy định, còn phần "mềm" khi trao quyền cho DN thì phải có cơ chế để kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng đẩy giá.
Mặt khác, theo PGS-TS Ngô Trí Long, hiện có một số "ông lớn" xăng dầu giữ vị thế thống lĩnh thị trường, nếu để cho họ được quyết định giá bán, liệu họ có tạo ra "luật chơi" hay không và có bảo đảm yếu tố thị trường hay không.
"Như vậy, mục tiêu tạo ra sự cạnh tranh, tăng cường tính công khai, minh bạch trên thị trường xăng dầu như cơ quan soạn thảo đề ra có đạt được hay không" - chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long đặt vấn đề và bày tỏ lo ngại nếu để DN đầu mối giữ vị thế thống lĩnh thị trường quyết định giá thì sẽ có nhiều vấn đề xảy ra.
Theo một số chuyên gia, nếu trao quyền quyết định giá bán cho doanh nghiệp đầu mối, cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ để bảo đảm giá xăng dầu không tăng “sốc”, ảnh hưởng quyền lợi của người tiêu dùng. Ảnh: TẤN THẠNH
Cần cơ chế kiểm soát chặt
TS Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP) - cho rằng về cơ bản, so với giá cơ sở được công bố hằng tuần như hiện nay, việc để DN đầu mối xăng dầu tự quyết giá bán sẽ tạo cơ chế cạnh tranh tốt hơn, giúp gia tăng áp lực buộc các DN đầu mối tiếp tục giảm chi phí, bảo vệ tốt hơn các DN ở cuối chuỗi giá trị, nhất là các cửa hàng kinh doanh xăng dầu nhỏ lẻ.
"Tuy nhiên, điều quan trọng là phải mở rộng hơn quyền lựa chọn nhập hàng của các DN bán lẻ xăng dầu" - ông Việt nêu rõ.
TS Nguyễn Quốc Việt cũng nhìn nhận việc có một số DN đầu mối xăng dầu chi phối thị trường ở cả khâu nhập khẩu cho đến bán lẻ thì cơ chế mới như đề xuất vẫn chưa giải quyết được gốc rễ của vấn đề thị trường xăng dầu hiện nay. Ông cho rằng nếu trao quyền quyết định giá bán cho DN đầu mối, cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, kịp thời để bảo đảm giá mặt hàng quan trọng này không tăng "sốc", ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng.
PGS-TS Ngô Trí Long cũng đặt vấn đề để DN đầu mối tự quyết định giá xăng dầu đã phù hợp với Luật Giá hiện hành hay chưa. Điều này, theo ông, cần được đánh giá tác động kỹ lưỡng. Bên cạnh đó, dự thảo nêu nhà nước công bố giá thế giới bình quân 15 ngày đã phù hợp hay chưa, khi thời gian qua chúng ta rút ngắn thời gian điều hành giá từ 30 ngày còn 15 ngày, 10 ngày và gần nhất về 7 ngày, để sát với giá thế giới nhất.
"Hiện Bộ Công Thương đang xây dựng một dự thảo nghị định hoàn toàn mới, nghĩa là sẽ thay thế các nghị định về kinh doanh xăng dầu hiện hành. Do đó, cần đánh giá mặt được, mặt chưa được của việc quản lý, điều hành giá xăng dầu thời gian qua, từ đó đưa ra các đề xuất phù hợp và thay đổi toàn diện, từ các tầng nấc trong hoạt động kinh doanh xăng dầu, cơ chế giá, quỹ bình ổn xăng dầu…" - ông Long nói.
Dưới góc nhìn của DN kinh doanh xăng dầu, ông Lê Văn Báu - Giám đốc Công ty TNHH Xăng dầu Bảo Dương (TP HCM) - cho rằng nếu nhà nước điều hành giá đúng và tính đủ chi phí trong tất cả các khâu, bao gồm cả khâu bán lẻ, thì không nhất thiết phải để DN đầu mối tự quyết giá bán.
Theo ông Báu, hiện DN bán lẻ phải chi các loại chi phí như mặt bằng, nhân công, lãi suất ngân hàng, điện nước, duy tu bảo dưỡng… Nếu các chi phí này được tính đúng, tính đủ trong cơ cấu giá (từ 5%-6%) thì DN bán lẻ mới đủ sức để duy trì kinh doanh.
"Và sau cùng, cộng thêm lợi nhuận tối thiểu nếu có từ 2%-3% trên giá bán lẻ tại thời điểm điều chỉnh giá. Nếu nhà nước làm được như vậy thì DN đầu mối không cần tự định giá" - ông Báu cho hay.
Ông Phạm Văn Bình, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá - Bộ Tài chính, cho biết hiện bộ này đang nghiên cứu dự thảo để góp ý theo đúng chức năng, nhiệm vụ.
Về nguyên tắc quản lý giá nói chung, ông Bình cho biết Luật Giá năm 2023 quy định việc quản lý, điều tiết giá theo cơ chế thị trường phù hợp với chính sách phát triển kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ; bảo đảm công khai, minh bạch, tôn trọng quyền tự định giá, cạnh tranh về giá của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ theo quy định của pháp luật. Đồng thời, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng, tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ và nhà nước. Đối với xăng dầu, đây là mặt hàng thuộc diện bình ổn giá nên sẽ có một số vấn đề cần xem xét cụ thể, thấu đáo về nguyên tắc điều hành giá.
Tiệm cận với cơ chế thị trường
Tại cuộc họp báo quý I/2024, chiều 29-3, của Bộ Công Thương, bà Nguyễn Thúy Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước, cho biết việc xây dựng, đề xuất các quy định về kinh doanh xăng dầu là thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng.
"Với cơ chế giá xăng dầu, dự thảo dự kiến tiến dần hơn với cơ chế thị trường, nhà nước ban hành nguyên tắc công thức giá để thương nhân đầu mối xăng dầu quyết định giá bán. Nhưng giá này không cao hơn công thức giá quy định" - bà Hiền cho hay. Đại diện Bộ Công Thương cũng nêu rõ dự thảo được xây dựng với tư duy có nhiều thay đổi, vừa mang tính chất bảo đảm được mục tiêu cuối cùng là cân đối cung - cầu xăng dầu, không thiếu hụt và bảo đảm an ninh năng lượng. Giá xăng dầu sẽ được điều hành tiệm cận với cơ chế thị trường nhưng có điều tiết của cơ quan quản lý nhà nước.
Th.Linh
Phải tách bạch các khâu
Góp ý về dự thảo nghị định mới do Bộ Công Thương đang xây dựng, ông Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Công ty Xăng dầu Hải Âu Phát, cho rằng cần tách bạch các khâu trong hoạt động kinh doanh xăng dầu để bảo đảm công khai, minh bạch, từ nhập khẩu, phân phối đến bán lẻ. Đồng thời, quy định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi của từng khâu trong thị trường xăng dầu.
Ông Thắng cũng đặt vấn đề khi DN đầu mối quyết định giá bán, có thể dẫn đến họ toàn quyền quyết định chi phí và lợi nhuận ở từng khâu, khi đó họ sẽ dùng quyền bán hàng, quyết định giá bán để chèn ép DN bán lẻ dưới nhiều hình thức khác nhau.
Trước đó, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã từng góp ý về phương thức điều hành giá, trong đó cân nhắc lựa chọn phương án để DN tự quyết định giá bán, nhà nước chỉ công bố các yếu tố cấu thành giá gồm giá thế giới, các loại thuế thu vào ngân sách nhà nước, lợi nhuận định mức, mức trích lập, chi sử dụng Quỹ Bình ổn giá. Tuy nhiên, VCCI cũng nhìn nhận thị trường có mức độ cạnh tranh cao, giá bán sẽ rất sát với chi phí. Ngược lại, nếu thị trường có ít nhà cung cấp hoặc các nhà cung cấp bắt tay nhau để nâng giá thì giá bán sẽ cao hơn chi phí. Để khắc phục tình trạng này, VCCI cho rằng cần thúc đẩy tính cạnh tranh của thị trường bằng nhiều biện pháp, như cho phép mở các cây xăng gần nhau, cho phép các cây xăng nhập hàng từ nhiều nguồn, hạ rào cản gia nhập thị trường xăng dầu.
và quét mã QR
Bình luận (0)