Đột phá để phát triển công nghiệp văn hóa

Ngày 22-12, tại trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị trực tuyến toàn quốc về "Phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam". Đây là hội nghị đầu tiên, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.

Chưa phát huy hết tiềm năng

Hội nghị được tổ chức trực tiếp tại điểm cầu trụ sở Chính phủ, trực tuyến với điểm cầu trụ sở UBND 63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Phát biểu tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, với sự đặc biệt quan tâm của Đảng, Nhà nước và sự vào cuộc của các cấp, các ngành, các địa phương, thời gian qua, các ngành công nghiệp văn hóa dần trở thành những ngành kinh tế dịch vụ quan trọng. Sự đầu tư nguồn vốn vào các ngành công nghiệp văn hóa đã thúc đẩy thị trường công nghiệp văn hóa có những bước tiến mới, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội.

Đóng góp của công nghiệp văn hóa năm 2021 đạt 3,92% GDP. Năm 2022, tăng 4,04% GDP. Các sản phẩm công nghiệp văn hóa trên các lĩnh vực (âm nhạc, hội họa, văn chương, sân khấu, điện ảnh...) ngày càng đa dạng, phong phú, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của công chúng, trong đó nhiều sản phẩm có giá trị cao, tạo được tiếng vang trong nước và quốc tế. Nhiều di sản văn hóa được khai thác có hiệu quả; nhiều ca sĩ Việt đạt hàng trăm triệu lượt xem trên YouTube hay được yêu thích trên các nền tảng số khác trong và ngoài nước...

Tuy nhiên, theo Thủ tướng Phạm Minh Chính, công nghiệp văn hóa chưa phát triển tương xứng với tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh của đất nước. Thể chế, cơ chế, chính sách phát triển công nghiệp văn hóa chưa theo kịp thực tiễn, công tác tổ chức thực hiện trong một số ngành, lĩnh vực thuộc công nghiệp văn hóa chưa hiệu quả (như việc xử lý các vấn đề sao chép, vi phạm bản quyền...).

Nguồn lực đầu tư cho công nghiệp văn hóa chưa tương xứng, còn dàn trải, việc huy động các nguồn lực ngoài nhà nước, phương thức đối tác công tư (PPP) chưa đạt yêu cầu. Bên cạnh đó, nội dung, hình thức sản phẩm, dịch vụ trong các lĩnh vực công nghiệp văn hóa còn hạn chế. Thiếu những sản phẩm, tác phẩm lớn, phản ánh được hơi thở, sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; một số tác phẩm có biểu hiện "lệch chuẩn"...

Thủ tướng nêu rõ, để công nghiệp văn hóa nước ta sớm phát triển nhanh, bền vững, khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh, cần có sự chuyển biến mạnh mẽ từ nhận thức, tư duy đến hành động, đổi mới tư duy, đột phá trong cách làm, xây dựng ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam "Sáng tạo - Bản sắc - Độc đáo - Chuyên nghiệp - Cạnh tranh", trên nền tảng văn hóa "Dân tộc - Khoa học - Đại chúng" của Đề cương Văn hóa Việt Nam năm 1943.

Tạo điều kiện tốt nhất

Năm 2016, Chính phủ phê duyệt 12 lĩnh vực công nghiệp văn hóa, trong đó kiến trúc, điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm là những ngành nghệ thuật. Điện ảnh được xem là lĩnh vực nghệ thuật mũi nhọn.

Báo cáo tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) Nguyễn Văn Hùng cho biết trong giai đoạn từ năm 2018-2022, giá trị sản xuất của các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đóng góp ước đạt 1,059 triệu tỉ đồng (44 tỉ USD). So sánh số liệu thống kê sau 7 năm với tình hình chung trên thế giới, có thể thấy Việt Nam đang là quốc gia tầm trung về phát triển công nghiệp văn hóa và còn nhiều dư địa phát triển. Tuy nhiên, Bộ VH-TT-DL cũng chỉ ra nguồn lực đầu tư cho văn hóa còn mang tính dàn trải, chưa tập trung phát triển một số lĩnh vực chuyên ngành có lợi thế, tiềm năng.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng công nghiệp văn hóa không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà là giá trị sâu xa trong quảng bá hình ảnh đất nước, địa phương và các sản phẩm mang đậm bản sắc. Sự sáng tạo trong văn hóa, nông nghiệp - nông thôn còn nhiều dư địa dành cho các nhà sáng tạo nội dung.

"Chúng ta có thể áp dụng và phát huy sức mạnh này tại nhiều địa phương với đa dạng các sản phẩm làng nghề thông qua chuyển đổi số, các nền tảng. Chúng ta không nên xem nhẹ yếu tố giải trí mà phải coi đó là tiềm lực quan trọng" - Bộ trưởng Lê Minh Hoan bày tỏ.

Theo bà Ngô Thị Bích Hạnh, Tổng Giám đốc BHD, công nghiệp văn hóa vẫn còn rất mới với Việt Nam. Công nghiệp văn hóa phát triển ở Việt Nam khoảng 15 năm nay và về mặt chính sách và quản lý nhà nước, ngành này hiện tại chủ yếu được vận hành chỉ là quản lý văn hóa chứ chưa phải công nghiệp văn hóa. Bà Ngô Thị Bích Hạnh cho rằng cần phải khơi thông nguồn vốn ngân hàng, vốn vay cho văn hóa. "Rất mong Nhà nước có chính sách cho các doanh nghiệp văn hóa được vay với lãi suất như lãi suất cho vay nông nghiệp. Làm sao để các bộ phim không có tài sản hữu hình mà có thể đi vay để sản xuất được" - bà Hạnh nói.

Trong khi đó, TS Đoàn Thanh Nô - Phó Chủ tịch Thường trực Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam - đề xuất cần sớm hoàn thiện pháp luật, thể chế hóa chính sách, thúc đẩy nguồn lực xã hội đầu tư vào cơ sở hạ tầng, hỗ trợ tài chính cho văn học nghệ thuật và văn nghệ sĩ. Điều này sẽ tạo ra môi trường thúc đẩy sáng tạo nhằm tạo ra những tác phẩm có giá trị tham gia vào quá trình công nghiệp văn hóa.

Bà Trương Uyên Ly, Giám đốc Hà Nội Grapevine, cho hay hiện các không gian sáng tạo đang thực hiện nghĩa vụ thuế giống những doanh nghiệp thông thường khác nhưng các trung tâm sáng tạo đóng vai trò kết nối giữa nhà nước, tư nhân và nhiều không gian sáng tạo đang theo mô hình kinh doanh phi lợi nhuận. Vì thế, khi các không gian sáng tạo phải đóng thuế như là một doanh nghiệp thì thường sẽ gặp khó khăn.

Bà Trương Uyên Ly đề xuất miễn thuế thu nhập cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực không gian sáng tạo trong 3 năm đầu và trong 2 năm tiếp theo thì giảm thuế thu nhập doanh nghiệp xuống còn 10% và miễn giảm thuế thu nhập đối với các dự án công - tư.

Liên quan đến chính sách về thuế, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho hay Chính phủ, Bộ Tài chính đã xây dựng những ưu đãi cho lĩnh vực văn hóa cũng như các doanh nghiệp, tổ chức hoạt động trong lĩnh vực văn hóa. Về kiến nghị của các đại biểu, Thứ trưởng Bộ Tài chính cho hay ghi nhận và sẽ báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để có những điều chỉnh phù hợp, tạo điều kiện tốt nhất để doanh nghiệp phát triển công nghiệp văn hóa. Cũng chung quan điểm này, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Thanh Hà cho biết hệ thống ngân hàng luôn sẵn sàng đồng hành với các bộ, ngành để phát triển công nghiệp văn hóa.

Hiện tại, có 5 ngành ưu tiên theo khuyến khích của Chính phủ. Ngân hàng Nhà nước cũng có quy định riêng hướng dẫn về lãi suất cho vay đối với 5 lĩnh vực ưu tiên, ví dụ bây giờ là lãi suất 4%. Với ngành công nghiệp văn hóa, có thể tham khảo cách thức triển khai như thế; nếu đã xác định đây là một ngành ưu tiên nữa thì có thể đưa vào khung ưu tiên của Chính phủ.