Hà Nội vào mùa sứa đỏ

Sứa đỏ Hà Nội có nguồn gốc từ Hải Phòng

Món sứa đỏ có nguồn gốc từ Hải Phòng rồi người Hà Nội đưa về bán. Gần 50 năm trước, tôi hay được bà ngoại, mẹ hay các dì dẫn ra gánh hàng sứa đỏ của cụ Gái ở ngã tư Nguyễn Thiện Thuật - Hàng Chiếu. Cùng thời với hàng sứa cụ Gái còn có cụ Nền dưới bãi Phúc Tân gánh bát rong khắp phố phường Hà Nội, cụ Ngữ ngồi ở số 1 Lê Văn Hưu, hàng sứa ngõ Thanh Hà, phố Đình Ngang gần Cửa Nam…

Sau 70 năm bán sứa đỏ, nay cụ Gái đã 97 tuổi và truyền lại cho 2 con gái là bà Lập, bà Minh và con dâu bán tại 70 Hàng Chiếu. Bà Minh, con gái cụ Gái, kể sứa có màu đỏ au đặc trưng là do khi sứa bắt về được người dân vùng biển Hải Phòng làm sạch rồi ngâm trong nước lá lăng, vỏ sú vẹt... 

Sở dĩ sứa có màu đỏ do ngâm trong nước lá năng, vỏ sú vẹt...

Người bán sứa phải lặn lội xuống tận Hải Phòng để chọn mua sứa từ Bến Bính rồi gánh lên tàu hỏa chở về Hà Nội bán dần. Người ta đựng sứa đỏ trong túi ni-lông và bỏ vào sọt tre, "nâng như nâng trứng" bởi nếu vỡ túi, nước ngâm chảy ra là hỏng hết sứa. Sứa mang về nhà phải đựng vào nồi đất bán dần hay gánh đi bán rong.

Sứa đỏ thường ăn kèm cùi dừa, đậu phụ nướng, rau kinh giới, rau tía tô là món quà chiều của người Hà thành

Mấy chục năm trước, việc đi lại khó khăn, món sứa đỏ chỉ bán trong tháng 3 âm lịch là hết hàng. Nay việc bảo quản, vận chuyển tốt hơn nên từ 20 tháng giêng đã có sứa bán và kéo dài hết tháng 5 âm lịch.

Sứa đỏ thường ăn kèm cùi dừa, đậu phụ nướng, rau kinh giới, rau tía tô. Khác với người Hải Phòng chấm sứa đỏ với nước chấm làm từ bỗng rượu, người Hà Nội thì chấm bằng mắm tôm, mà phải loại mắm tôm từ vùng ven biển Hải Phòng thơm ngon.

Để có mẹt sứa ngon, cụ Gái và các con phải chọn mắm tôm loại ngon nhất từ chợ Hàng Bè để pha ra bát nước chấm thật ngon với đường, chanh…. Cùi dừa thì mua từ bãi giữa sông Hồng, đậu phụ nướng ngon nhất từ xóm bãi Phúc Tân (nay gia đình làm đậu nướng thất truyền nên mua đậu nướng từ người Hải Dương). Rau kinh giới, tía tô cũng phải lựa loại ngon, tươi xanh từ các làng rau ven Hà Nội. Như lời bà Lập, bà Minh, con sứa to được thái ra từng miếng nhỏ cắt bằng thanh nứa mỏng, sau này thái bằng dao inox, nếu thái bằng dao sắt sẽ tanh mất ngon.

Ăn sứa vào dịp đầu hè oi bức là món quà chiều không thể thiếu của người Hà thành xưa và nay cũng trở thành món ngon của giới trẻ và du khách mỗi khi đến thủ đô.