Đề thi Vật lý: Không cần đính chính

Trên đây khẳng định trong văn bản của tổ ra đề thi môn vật lý của Bộ GD-ĐT sau khi có thông tin câu 53 mã đề 817 của đề thi môn vật lý trong đợt 1 tuyển sinh ĐH, CĐ vừa qua chưa chính xác (Báo Người Lao Động ngày 6-7 đã thông tin). Văn bản này cũng khẳng định lời dẫn trong câu trắc nghiệm là đầy đủ, không thiếu giả thiết, bám sát sách giáo khoa (SGK), không làm cho thí sinh hiểu lầm. Trong 4 phương án lựa chọn chỉ có một đáp án đúng (phương án C), không cần phải đính chính hay thay đổi đáp án câu này.

Xét trường hợp đặc biệt là sai

Thí sinh hiểu công thức (công thức 7.13 trang 39 SGK Vật lý 12 nâng cao - 2008) thì sẽ làm được bài. Nội dung câu hỏi đề cập con lắc vật lý là một vật rắn (tức là nói đến trường hợp tổng quát chứ không xét riêng một trường hợp đặc biệt nào). Nếu thí sinh xét trường hợp đặc biệt để chọn phương án khác với phương án C thì sai vì về mặt logic, thí sinh đã từ một trường hợp riêng khái quát hóa thành trường hợp tổng quát.

Không nên dẫn sách năm 2008

Ý kiến trả lời chính thức từ tổ ra đề vẫn chưa nhận được sự đồng thuận của các giáo viên vật lý. Một giáo viên vật lý tại Hà Nội cho rằng không nên dựa vào một bài tập cụ thể để chữa sai cho một khái niệm và Bộ GD-ĐT cũng cần xem lại việc trích dẫn SGK năm 2008 để biện minh cho đề thi năm 2011. Bởi SGK Vật lý nâng cao 12 năm 2010 đã khẳng định “con lắc vật lý là một vật rắn quay quanh được một trục nằm ngang cố định không đi qua trọng tâm của vật”. Bộ GD-ĐT đã quy định đề thi phải bám sát chương trình SGK hiện hành thì cần phải sử dụng kiến thức trong SGK hiện hành.

Ông Phạm Khương Anh, giảng viên Học viện Khoa học Quân sự, cũng cho rằng nói đề thi hoàn toàn chưa chính xác là đúng. Vì nếu trục nằm ngang đi qua trọng tâm thì con lắc không thể dao động được hoặc sẽ chuyển động tròn đều. Việc này nếu bắt bẻ về câu chữ thì đề thi chưa chính xác, tuy nhiên, nếu nói sai về bản chất thì không sai; Bộ GD-ĐT nên xem lại việc quản lý SGK vì mỗi sách viết một kiểu. Về lý mà nói, học trò chỉ học theo sách chứ không biết sách nào chính xác hơn nên khi đi thi dễ bị thiệt thòi.

Câu 4 cũng không chuẩn? Ngoài câu 53 đang gây tranh cãi thì nhiều giáo viên cho rằng câu 4, cũng của mã đề 817,  là không chuẩn. Ông Trần Quang Phú, nguyên giáo viên vật lý của Trường THPT Phú Nhuận - TPHCM, cho rằng câu này chỉ đúng về toán học, còn về bản chất vật lý thì không thể xảy ra. Lý do là bởi đề yêu cầu tính tỉ số giữa tốc độ của prôtôn và tốc độ của hạt nhân X. Ở đây, ta dễ dàng xác định hạt nhân X là hêli 24He. Như thế, phản ứng là: Dùng định luật bảo toàn động lượng, ta sẽ tìm ra đáp án A là 4. Vấn đề chính là khi đó động năng của prôtôn là KH: Như thế, phản ứng thu năng lượng: W(thu) = KH – 2KHe = 2KHe. Trong khi đó, khối lượng các hạt nhân có trong bảng ở trang 223 sách Vật lý cơ bản và năng ượng phản ứng là: W = (mH + mLi – 2mHe)c2 = 17,4 MeV > 0. Vậy, phản ứng này tỏa năng lượng. Ở đây, phản ứng tỏa năng lượng mới đúng vì tổng khối lượng các hạt nhân trước phản ứng lớn hơn tổng khối lượng các hạt nhân sau phản ứng. Còn theo thạc sĩ Nguyễn Thanh Dũng, giảng viên vật lý của Trường ĐH Sài Gòn, thì câu 4 về phương diện vật lý là không thực tế, vì phản ứng a bắn phá là phản ứng tỏa năng lượng trong khi với dữ kiện đề bài cho thì kết quả là phản ứng thu năng lượng. Để cho phù hợp thì góc lệch giữa  24He và 11H không phải  = 60º  như đề bài đã cho mà góc lệch giữa  24He và 11H phải là > 69º3. Nếu gọi  là góc lệch giữa 24He và 11H thì ta có:  Áp dụng định luật bảo toàn năng lượng toàn phần: KH + mtc2 = 2ka  + msc2  thì Hình vẽ dưới đây sẽ minh họa cho chứng minh trên: Như vậy, với đề bài đã cho, về phương diện toán học thì khi áp dụng hai định luật bảo toàn động lượng và định luật bảo toàn năng lượng toàn phần thì cho ra kết quả nhưng về phương diện vật lý thì không thực tế.    Huy Lân ghi