Học phí ĐH: Mỗi nơi một kiểu

Trong khi Chính phủ chưa đưa ra quyết định cuối cùng về mức học phí năm nay, mỗi trường đại học (ĐH) thu một kiểu

Giữ nguyên học phí cũ

PGS Nguyễn Phong Điền, Phó Giám đốc ĐH Bách khoa Hà Nội, cho biết theo đề án tuyển sinh năm nay, trường dự kiến thu học phí chương trình chuẩn là 23-29 triệu đồng/năm, tăng khoảng 8% so với năm ngoái. Học phí chương trình chất lượng cao, quốc tế và liên kết quốc tế của trường là 25-90 triệu đồng, tương tự năm 2022.

Tuy nhiên, sau khi Chính phủ thông báo sẽ sửa đổi Nghị định 81/2021/NĐ-CP về học phí công lập hồi cuối tháng 7, ĐH Bách khoa Hà Nội quyết định giữ nguyên mức thu học phí học kỳ I là khoảng 10 triệu đồng, tức ổn định như 2 năm qua. Từ học kỳ II, nếu Chính phủ quy định không tăng học phí, trường vẫn thu như học kỳ đầu. Nếu được phép tăng, trường chỉ tăng tối đa 8%.

Nhiều trường ĐH lớn cũng đưa ra mức tạm thu học phí học kỳ I bằng năm ngoái. Trường ĐH Ngoại Thương thu từ 10-35 triệu đồng; Học viện Ngoại giao 9,5-20,75 triệu đồng/học kỳ I. Đây là mức thu thấp hơn dự kiến của 2 trường này khoảng 1-2,5 triệu đồng/học kỳ.

Việc này không chỉ giúp sinh viên (SV) giảm gánh nặng chi tiêu đầu năm mà còn có thể giúp các trường tránh rắc rối về thủ tục nếu Chính phủ không cho phép tăng học phí. Năm ngoái, nhiều trường đã thu mức mới từ đầu năm học nhưng đến tháng 12-2022, Chính phủ yêu cầu không tăng học phí nên phải trả lại hoặc cấn trừ học phí chênh lệch cho SV.

Sinh viên làm thủ tục nhập học tại Trường ĐH Công nghệ TP HCM Ảnh: HUY LÂN

Đến thời điểm này, các trường ĐH đã khai giảng và thu học phí học kỳ 1 năm học mới với nhiều mức khác nhau căn cứ theo Nghị định 81. Nhiều trường ĐH phía Nam thông báo tạm thu học phí theo mức công bố dự kiến tăng cho năm học 2023-2024.

Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TP HCM cho hay mức học phí đối với SV các khóa cũ (từ khóa 2022 trở về trước), học phí chương trình đại trà năm học 2023-2024 tăng vọt lên mức 693.000 đồng/tín chỉ với khối ngành công nghệ kỹ thuật - sản xuất chế biến; 712.000 đồng/tín chỉ với khối ngành sư phạm, thiết kế... Trong khi năm học trước, học phí chương trình đại trà với các mức là 555.000 đồng, 573.000 đồng, 624.000 đồng, 652.000 đồng, 693.000 đồng/tín chỉ.

Bị động trong quản trị

Mức học phí như trên đang khiến nhiều SV choáng váng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia giáo dục nhận định nếu không tăng học phí sẽ gây khó khăn cho các trường trong việc nâng cao chất lượng đào tạo.

TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục Chuyên nghiệp - Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT), cho rằng không tăng học phí chắc chắn khiến một số trường ĐH khó khăn trong việc tái đầu tư cơ sở vật chất, giữ chân đội ngũ giảng viên chất lượng và có thể sẽ ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả đào tạo.

Tuy nhiên, cũng phải nhìn nhận thực tế là nguồn thu của các trường chủ yếu từ học phí hệ dài hạn và từ ngân sách nên rất bị động trong các giải pháp quản trị hiệu quả. Một số trường quản trị tốt nên nguồn thu đa dạng, thậm chí còn dư hàng trăm tỉ đồng/năm với mức học phí chưa tăng.

Hiện nay, một số trường đề xuất nếu không điều chỉnh mức học phí, nhà nước cần có chính sách cấp bù học phí. Đánh giá về đề xuất này, TS Hoàng Ngọc Vinh cho rằng nhà nước cần có nghiên cứu và hạch toán cẩn thận để tính đúng và tính đủ, tránh để nhà trường "vẽ" ra.

Ngoài ra, theo ông Hoàng Ngọc Vinh, học phí còn liên quan việc điều tiết về quy mô nhân lực quốc gia theo nhu cầu. Ngành nào rất thiếu nhân lực, học phí không đủ bảo đảm chất lượng đào tạo thì nên cấp bù cho nhà trường; ngành nào có nguy cơ dư thừa thì cần cho tăng học phí mới thể hiện vai trò điều tiết của Chính phủ. Chính sách học phí còn là một công cụ làm hài hòa sự phát triển ngày một bình đẳng hơn giữa trường công và trường tư.

Tự chủ không phải là bỏ rơi

Trước quan điểm cho rằng tự chủ không có nghĩa là bỏ rơi các trường, không nên đánh đồng tự chủ với việc tự túc về nguồn lực, ông Hoàng Ngọc Vinh thừa nhận dù ngân sách đầu tư cho giáo dục ĐH khá lớn nhưng so với nhu cầu vẫn chưa đủ để có thể tạo nên thay đổi lớn về chất lượng.

Lãnh đạo Bộ GD-ĐT cũng như Chính phủ luôn nhất quán với chính sách rằng mặc dù các trường tự chủ nhưng đầu tư từ ngân sách nhà nước vẫn tăng cho giáo dục ĐH để đáp ứng cả nhu cầu về quy mô lẫn chất lượng. Đến nay, chưa thấy trường ĐH công nào bị "bỏ rơi".

Bộ GD-ĐT cũng đã trình Chính phủ Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 81, theo hướng lùi 1 năm khung học phí quy định trong nghị định hiện hành. Theo đó, mức trần học phí đối với cơ sở giáo dục ĐH công lập chưa tự bảo đảm chi thường xuyên năm học mới bằng mức trần học phí năm học 2022-2023 tại Nghị định 81.

Cụ thể, năm học 2023-2024, học phí các ngành từ 12-24,5 triệu đồng/năm, tùy khối ngành. Với cơ sở giáo dục ĐH công lập tự bảo đảm chi thường xuyên thì mức học phí được xác định tối đa bằng 2 lần trường chưa tự chủ, từ 24-49 triệu đồng/năm. Với cơ sở giáo dục ĐH công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư, mức học phí được xác định tối đa bằng 2,5 lần mức trường chưa tự chủ, tức 30-61,2 triệu đồng/năm.