"Làng đại học" thuộc... xã

Khuyến học bằng... ruộng

So với nhiều vùng tại Quảng Nam và miền Trung, Thuận An không phải là "đất học". Phong trào học tập bắt đầu sôi động từ năm 1980 và khởi xướng không ai khác ngoài những lão nông vốn ít chữ trong làng.

Chủ tịch Hội Khuyến học xã Tam An - ông Bùi Thanh Thọ - kể: "Trong một lần gặp mặt các thế hệ học sinh, một lão nông đã đứng lên "khích" lớp trẻ: "Chẳng lẽ tụi bây muốn nghèo miết à? Lớp cha ông tụi bây đã nghèo rồi, tụi bây phải lo học để làm giàu. Tụi tao hứa chịu cực, làm thuê làm mướn thêm, để lập quỹ lo cho tụi bây học...". Thế là cái "quỹ khuyến học" của làng ra đời".

"Quỹ" mà các lão nông hứa xây dựng để giúp bọn trẻ cũng "thuần nông": Tính bằng ngày công dọn mương, phát bờ, làm cỏ, rồi quy ra thóc, sau đó bán thóc lấy tiền.

Anh Ngô Tấn Kiên - thành viên Hội Khuyến học xã Tam An - hóm hỉnh: "Tụi trẻ thấy mấy "ông khuyến học" suốt ngày nai lưng kiếm tiền cho tụi nó học, đố đứa mô dám không lo học". Mỗi năm, "quỹ khuyến học" gom góp được chừng... vài ba triệu.

"Giá trị tinh thần là chính. Những người làm công tác khuyến học cho làng đều là nông dân nghèo, đồng tiền làm ra có hạn, nhưng cả chục năm qua chưa đâu làm tốt như Thuận An" - ông Bùi Thanh Thọ cho biết.

Khi chúng tôi mới đến Tam An, đi tìm hỏi "ông khuyến học" xã, thì được chỉ ngay vào trụ sở... hợp tác xã. Hóa ra, ông chủ tịch hội Bùi Thanh Thọ cũng chính là chủ nhiệm hợp tác xã. Anh Ngô Tấn Kiên lý giải: "Gần như cả làng Thuận An ai cũng làm "cán bộ" khuyến-học-nông-dân! Làm không công, chỉ mong con em học giỏi".

Làng đại học

Bây giờ về Thuận An tìm một gia đình có từ 3 - 5 con vào đại học là chuyện dễ như chơi.

Bà Nguyễn Thị Hường một thân một mình nuôi 5 con học đại học, chạy tiền đứt cả hơi. Bao nhiêu lúa gạo thu được, bà bán tất dành làm học phí cho con. Bà Bùi Thị Yến thì gom hết lúa từ 2 sào ruộng cùng với con heo 70kg nuôi cả chục tháng trời để lo tiền học phí cho đứa nhỏ và tiền làm đồ án tốt nghiệp cho đứa lớn.

Người làng xem việc học là đại sự, nên dù nghèo đến mấy cũng gắng không để con cái học hành dở dang. Từ đó, học sinh trong làng cùng thi nhau mà học, nhà nhà cố "theo" nhau bằng thành tích đỗ đạt của con cái mình.

Có gia đình như ông Nguyễn Bá Vinh có đến 10 con đỗ đạt, gồm 1 cao đẳng, 8 đại học và 1 cao học, hiện đang giữ "kỷ lục" của làng.

Thứ nhì phải kể đến nhà ông Phạm Hoằng với 8 con học đại học (6 người) và cao đẳng (2 người).

Tôn sư trọng đạo

Những thành viên Hội khuyến học làng còn quả quyết với chúng tôi rằng, người Thuận An có được cái đức học chính là nhờ vào những "cây cao bóng cả" trong làng. "Ông khuyến học làng" Bùi Thuyên nói: "Hình ảnh những người thầy mẫu mực của làng này luôn là những tấm gương sáng để con em trong làng noi theo. Trong đó, cụ Lương Quế được xem là "cây đại thụ".

Cụ Quế năm nay đã 91 tuổi, nguyên là giáo viên, là thầy của nhiều thế hệ học sinh trong làng. Chúng tôi tìm đến nhà, gặp cụ đang ngồi trước bàn đọc sách buổi sáng, vẹn nguyên vẻ quắc thước rất... nhà giáo. Theo các ông khuyến học Thuận An, chính kiến thức sâu rộng, phong cách chuẩn mực và sự quan tâm sâu sát đến lớp trẻ của ông giáo Quế khiến ông trở thành một "bóng cả" chở che cho lớp trẻ. Ông luôn khuyên bảo các gia đình, các học sinh trong làng chăm lo đến sự học.

Qua bao năm tháng như thế, chuyện học hành ở Thuận An khá lên thấy rõ. Giờ đây, những gia đình nào có con cái học hành chưa như ý là tìm đến với ông giáo, trước hết để xin một lời chỉ vẽ, tiếp đến là mong một sự "bỏ quá" cho...

Nghe chúng tôi nhắc gần đến ngày 20-11 rồi, chắc học trò về thăm cụ đông vui lắm nhỉ, ông giáo Quế cười, lại thủng thẳng nói một câu: "Nhìn sắp trẻ học hành nên người, là những người làm thầy giáo như mình vui rồi, còn chi hơn rứa nữa"...