Nên bắt đầu hướng nghiệp từ sớm

Có ý kiến cho rằng học sinh thiếu thông tin ngành nghề và không đánh giá đúng năng lực bản thân khi đặt bút đăng ký ngành nghề dự thi ĐH. Tuy nhiên, tôi cho rằng nguyên nhân là do các em chưa xác định được định hướng tương lai của mình.

Chưa được khám phá bản thân

Chương trình giảng dạy và học tập các cấp đã tạo nên một lối mòn trên con đường học vấn: học mẫu giáo rồi lên tiểu học, rồi THCS, THPT, hết phổ thông thì phải lên ĐH. Điều đó đã tạo nên sự thụ động về định hướng tương lai của học sinh vì chỉ có duy nhất con đường học và lên lớp.

Chính quá trình học tập thiếu những môn kỹ năng, giao tiếp xã hội, những môn năng khiếu đã hạn chế cơ hội cho học sinh khám phá được bản thân mình. Suốt 12 năm học, tương lai của các em đã được sắp đặt trên một đường ray cố định, giờ đây khi phải tự lựa chọn một ngành nghề cho tương lai, một quyết định quan trọng cả cuộc đời, các em không khỏi lúng túng vì đó là điều mà các em chưa được trải nghiệm bao giờ.

Học sinh Trường THPT Tràm Chim, tỉnh Đồng Tháp tìm hiểu các ngành nghề tại
Trường Đại học Tôn Đức Thắng chuẩn bị cho kỳ thi đại học 2010. Ảnh: K.CHI

Đã có những giờ học nào giúp học sinh nhận ra khả năng của mình phù hợp với ngành nghề nào hay chưa? Thật sự là chưa, ngoài việc nhận ra mình yêu thích môn học nào. Môn học yêu thích chỉ mới giúp các em lựa chọn khối thi chứ chưa thể hình thành một ngành nghề yêu thích.

Vì thế, rất nhiều học sinh còn mơ hồ về tương lai của mình, bản thân các em muốn gì, kế hoạch tương lai của mình là gì? Người lớn đã đặt lên vai các em một gánh nặng, bắt các em trưởng thành quá mức, bắt các em phải đặt cược cho tương lai mình quá đắt nếu chỉ thông qua một mẫu đăng ký dự thi và vài lần được tư vấn trước mùa tuyển sinh.

Lãng phí lớn

Nếu các em không tự định hướng được tương lai của mình, không theo học những ngành phù hợp sở thích nghề nghiệp mà chỉ quyết định theo ý bố mẹ, theo bạn bè, theo trào lưu thì sẽ là sự lãng phí rất lớn. Lãng phí vì phải đào tạo nguồn nhân lực thiếu tâm huyết theo đuổi nghề nghiệp do không đam mê công việc, lãng phí vì phải đào tạo những sinh viên không chủ động đào sâu nghiên cứu, học tập vì theo học ngành không phù hợp, lãng phí những tài năng không được phát triển đúng môi trường, lãng phí vì phải đào tạo đội ngũ lao động làm việc trái chuyên môn...

Lướt web xác định sở thích nghề nghiệp Một kênh tham khảo đối với học sinh trong việc chọn ngành nghề là trắc nghiệm sở thích nghề nghiệp. Học sinh có thể vào website: http://aad.vnuhcm.edu.vn/huongnghiep/ (ĐH Quốc gia TPHCM) và http://www2.hcmuaf.edu.vn/tracnghiem/huongnghiep/ (Trường ĐH Nông Lâm TPHCM) để tự khám phá bản thân phù hợp với những ngành nghề nào.

Do đó, cần bổ sung vào chương trình học những buổi trò chuyện với các chuyên gia tư vấn về hướng nghiệp, trắc nghiệm tâm lý, tham quan ngoại khóa để các em có thể tự xác định con đường mình sẽ đi sau khi tốt nghiệp THPT và tốt nghiệp ĐH.

Cũng cần có bước đệm giữa bậc phổ thông và ĐH, một môi trường mà ở đó các em có thể tìm hiểu tất cả các ngành học trước khi đưa ra một lựa chọn đúng đắn, có thể gọi nôm na đây là dự bị ĐH. Đây là thời gian học sinh được cung cấp thông tin, tìm hiểu ngành nghề, tham quan thực tế công việc cũng như học thử chương trình. Các em có thể tham dự kỳ thi vào ngành mà các em lựa chọn. Tùy theo yêu cầu năng lực đầu vào của từng trường và điểm thi của các em mà các em sẽ được nhận vào những trường khác nhau từ bậc trung cấp, CĐ hoặc ĐH.

Hãy ngừng cách dạy các em phải đi đường nào, chỗ nào quẹo mà hãy dạy cho các em cách nào có thể đi đến đích. Hãy để học sinh được tự do sáng tạo và hành động theo tư duy của bản thân.