Thạc sĩ, cử nhân ồ ạt học… trung cấp: Dạy lấy được, học thiếu thực tế

Với tấm bằng tốt nghiệp ngành kế toán loại khá ở một trường ĐH tại TP HCM, Nguyễn Thị Lan hăm hở cầm hồ sơ đi tìm việc. Thế nhưng, sự tự tin của cô giảm dần khi không những doanh nghiệp lớn mà cả doanh nghiệp nhỏ cũng lắc đầu. Hơn 10 tháng đi xin việc, Lan không thể nào tìm được công việc đúng chuyên ngành đào tạo nên đành đăng ký học ngành khác ở một trường TCCN.

Sai lầm vì chạy theo bằng cấp

Lan hiện đang làm quản trị nhà hàng ở TP HCM, một công việc đúng ngành học sau khi tốt nghiệp Trường Trung cấp Du lịch và Khách sạn Saigontourist. “Mỗi khi nghĩ đến quãng thời gian vừa tốt nghiệp ĐH, em lại thấy buồn. Hồi còn học THPT, ước mơ của em và nhiều bạn là được vào ĐH, bét ra cũng CĐ. Bạn bè em nhiều đứa phải thi đến lần thứ hai mới đậu. Suốt 4 năm ĐH, em đặt ra nhiều dự định cho tương lai nhưng kết cục lại không kiếm được việc làm. Lúc đó, em như từ thiên đường rơi xuống địa ngục, nhiều lúc suy nghĩ tiêu cực” - Lan kể lại.

Lê Thị Tuyền, quê Vĩnh Long, tốt nghiệp ĐH hệ chính quy của một trường dân lập ở TP HCM nhưng suốt thời gian dài cũng không tìm được việc làm đúng ngành nghề đào tạo. Không muốn phụ thuộc gia đình, Tuyền phải làm mọi việc có thể, từ phục vụ quán cà phê cho đến bưng bê trong quán nhậu. Dành dụm được chút tiền, năm 2009, cô học nghề pha chế rượu ở Trường Trung cấp Âu Việt rồi kiếm được công việc ổn định ở một nhà hàng.

Học viên Trường Trung cấp Âu Việt trong giờ học về pha chế rượu

Không ít thạc sĩ, cử nhân thất nghiệp phải chuyển sang học trung cấp, học nghề tâm sự rằng họ đã sai lầm khi chọn ngành học. Lúc đăng ký thi ĐH, họ chỉ thấy thích rồi thi chứ không được định hướng học ra làm gì, cơ hội làm việc đến đâu. Ngoài ra, khi ra trường mà không xin được việc làm, nhiều người mới vỡ lẽ tấm bằng ĐH không phải là điều kiện của sự thành công như họ từng mơ…

Chất lượng ĐH xuống cấp

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao động TP HCM, cho rằng tình trạng cử nhân thất nghiệp ngày càng nhiều có nguyên nhân sâu xa từ tình hình kinh tế - xã hội mấy năm qua khó khăn. Bên cạnh đó, các đơn vị cứ đào tạo lấy được, nhà trường cứ mở ngành học ồ ạt nhưng không hề tham khảo, điều tra về nhu cầu. Ngoài ra, chất lượng đào tạo bậc ĐH chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội.

“Đây là một thực trạng có thể nói là khá ảm đạm. Chúng ta chưa có sinh viên (SV) chất lượng đúng nghĩa. SV ra trường thiếu kỹ năng, không đáp ứng được nhu cầu của các nhà tuyển dụng. Trong khi đó, các doanh nghiệp rất quan tâm tuyển chọn SV tốt nghiệp có ngoại ngữ, khả năng hợp tác, kỹ năng làm việc, giao tiếp, hiểu biết về môi trường văn hóa doanh nghiệp và tác phong làm việc công nghiệp” - ông Tuấn nhận định.

Ông Tuấn cho rằng nhiều SV quan niệm bằng ĐH chỉ là một tấm vé để bước vào đời chứ chưa có ý nghĩa cho việc lập thân. Hậu quả, phần lớn SV tốt nghiệp ra trường vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong tìm kiếm việc làm phù hợp và ổn định do chưa định hướng đúng mức về nghề nghiệp - việc làm. Một số SV chọn ngành học chưa phù hợp năng lực, sở trường và xu hướng phát triển thị trường lao động. Bên cạnh đó, hệ thống thông tin thị trường lao động, hoạt động tư vấn giới thiệu việc làm chưa cập nhật kịp thời để gắn kết SV và doanh nghiệp.

PGS-TS Nguyễn Thiện Tống, nguyên giảng viên Trường ĐH Bách khoa TP HCM, cho rằng chất lượng đào tạo ĐH, CĐ đang xuống cấp trầm trọng khiến cử nhân không đáp ứng được nhu cầu của đơn vị tuyển dụng. Có nhiều nguyên nhân để giải thích cho thực tế này, như: các trường ĐH, CĐ đào tạo theo tâm lý xã hội, theo nhu cầu của người học chứ không phải theo thị trường; nhiều trường chỉ mở những ngành ít đầu tư, ít tốn kém; còn người học có xu hướng muốn thi vào những trường, ngành dễ đậu.

“Có thể thấy tâm lý của người học hiện nay là vẫn muốn học ĐH. Dù thất nghiệp nhưng người có bằng cử nhân vẫn thấy tự hào. Đó là tâm lý sính bằng cấp mà xã hội cần nhìn nhận lại” -  PGS Nguyễn Thiện Tống bày tỏ.