Thầy - trò cùng... lên mây

Với danh hiệu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ học tập và rèn luyện, học sinh (HS) vượt trội về một mặt nào đó hoặc đoạt giải trong các cuộc thi, có nhiều lớp đạt tỉ lệ, số lượng 100% HS được khen thưởng.

Học sinh giỏi tăng vọt

Phụ huynh và HS tiểu học rất phấn khích, vui mừng vì được vinh danh, nhận giấy khen và phần thưởng trong lễ tổng kết năm học. Số HS lớp 5 có thành tích cao trong học tập và rèn luyện (trong 5 năm) đang làm khó các trường THCS chuẩn bị tuyển sinh vào lớp 6 ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM khi chỉ tiêu được tuyển thấp hơn nhiều so với nhu cầu thực tế.

Cần có cách đánh giá khách quan, trung thực hơn trong nhà trường Ảnh: Tấn Thạnh

Ở bậc THCS, THPT trước đây, tỉ lệ HS đạt danh hiệu tiên tiến, giỏi cuối năm thường chỉ khoảng 10%-20% là cùng, Thế nhưng, mấy năm nay, tỉ lệ HS tiên tiến, HS giỏi rất cao, khoảng 30%-40%, có trường, địa phương đạt 50%-60% (chưa tính các trường chuyên, lớp chọn). Thế mà trong giảng dạy, chủ nhiệm lớp, nhiều thầy cô luôn miệng than phiền HS bây giờ ham chơi, ít chăm học, thua xa thế hệ học trò ngày trước. Một nghịch lý mà ai cũng biết nguyên nhân sâu xa của nó.

Bốn năm nay, khi kết quả học tập năm lớp 12 được tham gia xét công nhận tốt nghiệp THPT và xét tuyển vào nhiều trường ĐH, CĐ với tỉ lệ 50-50 thì điểm trung bình học bạ của HS lớp 12 cùng với các danh hiệu HS tiên tiến, HS giỏi ở các địa phương ngày càng cao ngất ngưởng. Có đến 80%-90% HS đạt phổ điểm "đẹp" ở mức 7 - 8 - 9. Điểm trung bình trong kỳ thi THPT quốc gia chỉ cần vài điểm là thừa sức "vượt vũ môn".

Một thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) cho thấy mấy năm nay, điểm học bạ có xu hướng ngày càng vượt xa so với điểm thi. Có một nghịch lý nảy sinh: Lúc học thì toàn đạt điểm khá, giỏi nhưng khi thi thì lại quá nhiều điểm trung bình, điểm yếu kém. Vì thành tích, vì thương HS của trường, của địa phương mình nên hầu hết các trường và thầy cô không dại gì cho điểm thấp cả (điểm trong tay mình mà!).

Chính sự biến tướng, không thực chất, không công bằng trong đánh giá, xếp loại học lực HS lớp 12 của nhiều trường hiện nay nên có người từng kiến nghị Bộ GD-ĐT nên sớm bãi bỏ cộng điểm học bạ khi tham gia công nhận tốt nghiệp THPT hoặc tham gia cộng điểm của học bạ ở mức độ, tỉ lệ thấp (20-80) để nhà trường, giáo viên bớt cái gọi là "vì mình" đi.

Cuối năm học, nhiều em đạt điểm cao, thành tích tốt, được khen thưởng thì phụ huynh, HS nào mà không vui mừng, phấn khởi nếu nhà trường, thầy cô đánh giá, dạy dỗ nghiêm túc, thực chất, không chạy theo thứ chỉ tiêu ảo. Ngược lại, nếu vì bệnh thành tích, vì những lợi ích khác mà "thổi" nhiều em từ chỗ học bình thường thành HS tiên tiến, HS giỏi, từ điểm số yếu, trung bình thành điểm số khá, giỏi thì đáng mừng hay đáng lo đây? Hậu quả, hệ lụy của nó ai gánh?

Đồng nghiệp "nương tay"

Mỗi năm học đi qua, các thầy cô phổ thông được cấp trên, nhà trường, đồng nghiệp đánh giá, chấm điểm cũng không ít lần. Nếu như trước đây nghiêm túc, chặt chẽ, rất ít có điểm giỏi, loại tốt thì mấy năm nay (giống như HS), các trường, đồng nghiệp khá hào phóng trong đánh giá, chấm điểm, phân loại anh chị em, đồng nghiệp của mình. Kết quả kiểm tra hồ sơ, giáo án ở tổ, ở hội đồng toàn loại tốt với những nhận xét "có cánh". Trong sổ dự giờ của giáo viên hiếm gặp loại khá, loại trung bình mà đều đạt điểm tối đa.

Cuối năm, khi tổ chức kiểm tra đánh giá các chuyên đề, mô-đun bồi dưỡng thường xuyên theo đề của tổ chuyên môn, sở, phòng GD-ĐT, có câu giáo viên làm lạc đề, trình bày sơ sài, khác xa đáp án. Thế nhưng, cuối cùng thì các nhóm, tổ, cả trường khi gửi bảng điểm lên ban giám hiệu, lên cấp trên cũng bát ngát điểm giỏi (8, 9, 10)!

Đánh giá chuẩn nghề nghiệp nhà giáo (theo Thông tư 30/2009) và phân loại, đánh giá cán bộ, công chức, viên chức (theo Nghị định 56-NĐ CP/2015) với 4 mức (xuất sắc, khá, trung bình, kém; xuất sắc, tốt, hoàn thành, không hoàn thành nhiệm vụ), có mấy ai ở trường, tổ chuyên môn dính mức trung bình, kém hoặc hoàn thành, không hoàn thành nhiệm vụ (may ra, có một số thầy cô giáo muốn nghỉ hưu trước tuổi)?

Số lượng, tỉ lệ các danh hiệu, hình thức thi đua, khen thưởng cuối năm học của cấp trên bây giờ thường khống chế các trường ở mức 15% tổng số cán bộ, giáo viên, nhân viên từng đơn vị. Nếu không có khống chế này, để các đơn vị tha hồ đăng ký, báo cáo gửi lên thì quỹ khen thưởng của nhà nước sớm bị thâm thủng từ lâu rồi!

Tìm ra giáo viên có 2 năm không hoàn thành nhiệm vụ để tinh giản biên chế ở trường phổ thông hiện nay vô cùng khó khăn. Nể nang, dễ dãi, tình đồng nghiệp sâu đậm sau bao nhiêu năm công tác cùng bệnh thành tích đã thấm vào máu thịt… là những căn nguyên khiến nhà trường, giáo viên rất khó đánh giá, chấm điểm, phân loại đồng nghiệp của mình một cách khách quan, trung thực.