Gỡ rào cản cho vốn ngoại vào chứng khoán

Ủy ban Chứng khoán (UBCK) Nhà nước vừa công bố việc lấy ý kiến đối với dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của các thông tư quy định về giao dịch chứng khoán trên hệ thống; bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán; hoạt động của công ty chứng khoán và công bố thông tin trên thị trường chứng khoán. Trong đó, quy định về "giao dịch không ký quỹ 100% tiền của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài" được kỳ vọng thông qua, gỡ nút thắt trong tiến trình nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài

Theo quy định hiện nay, nhà đầu tư nước ngoài phải thực hiện ký quỹ 100% trước khi giao dịch. Đây là một trong những rào cản được các tổ chức FTSE và MSCI cho rằng cần tháo gỡ để Việt Nam sớm nâng hạng thị trường chứng khoán.

Bà Phạm Thị Thùy Linh, Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường - UBCK Nhà nước, cho biết FTSE xác định Việt Nam là thị trường mới nổi thứ cấp và đặt trong danh sách theo dõi. Có 2 nhóm vấn đề quan trọng cần giải quyết là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch và giới hạn tỉ lệ sở hữu nước ngoài. 

Chính phủ cũng rất quyết tâm về việc nâng hạng thị trường chứng khoán đến năm 2025 từ cận biên lên mới nổi. Việc lấy ý kiến sửa đổi thông tư trên là động thái tích cực, giải quyết vấn đề yêu cầu ký quỹ trước giao dịch với nhà đầu tư nước ngoài.

Theo dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 120/2020/TT-BTC về quy định giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư tổ chức nước ngoài phải có đủ tiền trên tài khoản để thanh toán cho giao dịch mua chứng khoán của mình trước thời điểm thành viên lưu ký xác nhận kết quả giao dịch với Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD). 

Trường hợp nhà đầu tư tổ chức nước ngoài không có đủ tiền trong thời hạn trên, công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ giao dịch không ký quỹ 100% có nghĩa vụ thanh toán giao dịch thiếu tiền của khách hàng.

Công ty Chứng khoán ACB (ACBS) nhận định nếu dự thảo này được ban hành sẽ tác động tích cực đối với thị trường. Có điều, các công ty chứng khoán phải bảo đảm đủ nguồn vốn để thanh toán trong trường hợp nhà đầu tư tổ chức nước ngoài thiếu tiền. 

Trong khi đó, giá trị giao dịch của các nhà đầu tư này thường khá lớn. Điều này sẽ đặt áp lực lên các công ty chứng khoán trong việc xây dựng hệ thống quản trị rủi ro chuyên nghiệp hơn và nguồn vốn lớn hơn. Công ty nào có nguồn vốn dồi dào sẽ có lợi thế hơn trong việc lựa chọn khách hàng tổ chức nước ngoài lớn.

Kiểm soát chặt chẽ để minh bạch thị trường

Theo các chuyên gia, tỉ trọng giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài hiện chỉ chiếm khoảng 10%-15% thị trường chứng khoán song lại tác động rất lớn đến VN-Index, nhất là tâm lý của nhà đầu tư trong nước. Do đó, việc tháo gỡ nút thắt trong giao dịch ký quỹ cho các nhà đầu tư nước ngoài là cần thiết để nâng hạng thị trường và thu hút thêm dòng vốn ngoại.

Ông Huỳnh Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Công ty Chứng khoán Ngân hàng Đông Á, cho rằng về mặt tích cực, dự thảo thông tư trên tạo thuận lợi cho thị trường chứng khoán bùng nổ. Dù vậy, khi đó liệu có công bằng giữa nhà đầu tư trong nước với nước ngoài? 

Bởi lẽ, nếu dự thảo thông tư được áp dụng, nhà đầu tư nước ngoài được mua khi không ký quỹ 100%, còn nhà đầu tư trong nước phải ký quỹ 100%. Trong lúc chờ thanh toán bù trừ, công ty chứng khoán có thể thỏa thuận bán ngay cổ phiếu đó khi được giá, có lãi và nhà đầu tư nước ngoài sẽ được lợi rất nhiều.

"Nếu xảy ra tình trạng nhà đầu tư nước ngoài không thanh toán tiền mà cổ phiếu xuống giá, các công ty chứng khoán có bán tháo cổ phiếu này ra thị trường? Do đó, cơ quan quản lý cần có chế tài, quy định chặt chẽ hơn để thị trường chứng khoán lành mạnh, thu hút nhà đầu tư nước ngoài, hướng đến thị trường mới nổi bền vững" - ông Huỳnh Anh Tuấn góp ý.

Trong khi đó, đại diện lãnh đạo Công ty Chứng khoán SSI cho rằng nhiều người hiểu "giao dịch không ký quỹ 100% tiền của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài" là hình thức cho vay giao dịch ký quỹ (margin) như nhà đầu tư trong nước lâu nay là chưa đúng. 

Công ty chứng khoán được nhận lệnh giao dịch mua cổ phiếu của khách hàng là nhà đầu tư tổ chức nước ngoài khi tài khoản không đủ 100% giá trị lệnh đặt. Muốn vậy, trước đó công ty chứng khoán phải đánh giá năng lực của nhà đầu tư để xác định mức ký quỹ theo thỏa thuận. Vấn đề hỗ trợ thanh toán giúp nhà đầu tư có thể linh hoạt trong việc cơ cấu danh mục của họ.