Bãi rác... thành không gian sạch, xanh

Nhiều năm trước, dải đất chạy dài khoảng 500 m nằm cạnh sông Hồng thuộc địa phận phường Chương Dương (quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội) được người dân sử dụng như một đoạn hành lang đê điều bảo vệ nội thành Hà Nội. Hơn 10 năm trở lại đây, do sông Hồng được trị thủy bằng các thủy điện lớn Hòa Bình, Sơn La rồi Lai Châu, mực nước sông hầu như không lên cao. Khu vực này dần trở thành những khu đất hoang, bãi đổ trộm phế thải, rác thải sinh hoạt của người dân.

Không gian công cộng đa chức năng được cải tạo từ bãi đất ô nhiễm do rác thải ở khu bờ sông Hồng, phường Chương Dương, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội .Ảnh: VŨ TOÀN

Lâu dần khu ấy tích tụ thành một bãi rác lớn có tổng diện tích khoảng 1.500 m2 với hàng trăm tấn rác thải đủ loại, gây mất mỹ quan đô thị, ô nhiễm môi trường nặng nề, ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của cộng đồng nơi đây. Vào những ngày hè oi nóng hay nồm ẩm giao mùa, mùi bốc ra từ bãi rác càng thêm khó chịu.

Nhưng rồi "số phận" của bãi rác đổi thay hoàn toàn khi Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống khởi xướng một dự án để cùng người dân địa phương xắn tay thực hiện việc cải tạo nó thành không gian công cộng. Dự án do doanh nghiệp xã hội Nghĩ về sân chơi trong phố (Think Playgrounds) và đơn vị liên quan phối hợp với cộng đồng dân cư triển khai rốt ráo.

Dự án huy động đông đảo hội viên Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên phường Chương Dương tham gia triển khai. Hàng trăm tấn rác đã được dọn sạch, nước thải được xử lý trước khi đổ ra sông Hồng. Chỉ sau hơn 2 tháng, bãi rác bốc mùi đã "lột xác", biến thành một không gian công cộng rộng khoảng 1.500 m2 với khu vui chơi của trẻ em, vườn rừng cộng đồng, đường kết nối cộng đồng với không gian xanh... Điều quan trọng không kém: Đi đôi với đó là ý thức gìn giữ môi trường của người dân được nâng lên thông qua các buổi tập huấn về quản lý và giảm thải rác, xử lý nước thải.

Khó ai có thể tưởng tượng được một bãi rác ô nhiễm nặng nề lại trở thành một không gian văn hóa công cộng đáng sống chỉ sau một khoảng thời gian ngắn ngủi. Sự thay đổi tư duy, hành vi và quyết tâm hành động đã làm nên kết quả đó.

Kể từ khi dòng sông Hồng cơ bản được trị thủy đã có nhiều ý tưởng, dự án để phát triển hai bên đoạn chảy qua thủ đô Hà Nội, những nơi mà trước đây người dân mỗi năm phải đôi ba lần "chạy lụt" vào mùa lũ. Cũng đã có những dự án rất lớn trị giá hàng tỉ USD như xây dựng thành phố ven sông. Thế nhưng, đến nay vẫn chỉ dừng ở mức ý tưởng, dự án hay quy hoạch dài hạn. Trong khi chờ dự án, quy hoạch... nhiều khu vực dân cư với hàng vạn người sinh sống đã tụt hậu so với sự phát triển chung của thành phố. Không ít khu vực như người dân ở phường Chương Dương phải chịu cảnh sống chung với ô nhiễm rác thải.

Những dự án nhỏ nhưng thiết thực, hiệu quả, nhất là có sự tham gia hưởng ứng của chính cư dân sở tại như dự án mà Mạng lưới Vì một Hà Nội đáng sống khởi xướng đã nhanh chóng đi vào cuộc sống, "biến hình" bãi rác thải ô nhiễm thành một không gian công cộng đa chức năng, một không gian đáng sống.