Hai cuốn sách lật lại một thời kỳ khốc liệt trong lịch sử Campuchia

Trong những ngày Tháng Tám lịch sử - thời khắc thiêng liêng của dân tộc Việt Nam khi khí thế cách mạng năm 1945 vẫn còn vang vọng và chào mừng kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2.9.1945-2.9.2025), việc nhìn lại các giá trị của độc lập, tự do, hòa bình càng trở nên cấp thiết, nhất là khi khu vực Đông Nam Á đang đứng trước nhiều thách thức mới về ổn định, an ninh.

Nhân dịp này, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật giới thiệu hai cuốn sách quan trọng: "Thoát khỏi địa ngục Khmer đỏ - Hồi ký của một người còn sống" của Denise Affonço và "Pol Pot - Mổ xẻ một cơn ác mộng" của Philip Short.

Từ nỗi đau tột cùng

Hai tác phẩm không chỉ phơi bày tội ác của chế độ Khmer đỏ trong giai đoạn 1975 - 1979, mà còn là lời nhắc từ lịch sử về giá trị không gì thay thế được của sự thật, của tình đoàn kết quốc tế và vai trò của quân tình nguyện Việt Nam.

Với những ai từng quan tâm đến lịch sử khu vực, cái tên Khmer đỏ gắn liền với một trong những bi kịch nhân loại nghiêm trọng nhất: hơn 1,7 triệu người trong số 7 triệu dân Campuchia đã thiệt mạng chỉ trong vòng chưa đầy 4 năm. Trong số đó là nạn nhân của đói khát, lao động cưỡng bức, hành quyết, chôn sống, hoặc bị thanh trừng chỉ vì thuộc tầng lớp trí thức hay cư dân thành thị.

Denise Affonço, một phụ nữ mang dòng máu Việt và Pháp, là nhân chứng sống hiếm hoi từng trải qua địa ngục đó. Bà từng làm việc tại Đại sứ quán Pháp ở Campuchia trước khi Phnom Penh thất thủ. Bà và gia đình bị đưa vào các trại lao động, chịu đày ải tàn khốc dù có quốc tịch Pháp. Cuốn hồi ký đầy cảm xúc của bà là lời kể chân thực về những mất mát tột cùng: từ cái chết của chồng đến đứa con gái bị đói hành hạ đến mức không thể qua khỏi.

"Tôi lê tấm thân 30kg đến ngôi làng gần nhất và được bộ đội Việt Nam đưa về Xiêm Riệp, một tỉnh ở miền tây bắc Campuchia. Tại đây, một bệnh viện dã chiến được dựng lên để chăm sóc cho những thường dân lưu vong trong vùng" - Denise Affonço kể lại.

Cuốn hồi ký không chỉ là những lời đầy cảm xúc của một nhân chứng sống, mà còn là tư liệu đã được sử dụng tại phiên tòa xét xử Pol Pot năm 1979. Quan trọng hơn, cuốn sách đã góp phần chống lại những luận điệu xuyên tạc đang muốn phủ nhận tội ác Khmer đỏ và vai trò lịch sử của Việt Nam trong việc giải phóng nhân dân Campuchia khỏi họa diệt chủng.

Cuốn sách tỉnh thức hiện tại

Ở góc độ học thuật, "Pol Pot - Mổ xẻ một cơn ác mộng" là công trình nghiên cứu công phu dựa trên 4 năm sống tại Campuchia của tác giả - nhà báo kỳ cựu người Anh Philip Short. Từ việc tiếp cận tư liệu quốc tế đến phỏng vấn các nhân chứng và thủ lĩnh Khmer đỏ, ông dựng nên bức tranh toàn cảnh về sự hình thành và suy vong của chế độ này: từ ảo tưởng chính trị đến chủ nghĩa dân tộc cực đoan, từ việc bãi bỏ tiền tệ, xóa sổ gia đình, xóa trường học, tập thể hóa cưỡng bức, đến hành quyết hàng loạt.

Và chính trong cơn ác mộng ấy, Việt Nam đã hành động, không chỉ để bảo vệ biên giới của mình trước các cuộc xâm lấn, mà còn để thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả: cứu nhân dân Campuchia khỏi bờ vực tuyệt diệt. Đây là điều mà tác giả, dù với góc nhìn phương Tây vẫn phải ghi nhận trong sách.

Hai cuốn sách, một hồi ký cá nhân và một biên khảo học thuật, cùng hội tụ ở điểm chung: sự thật không thể bị bóp méo. Đọc hai tác phẩm này không chỉ là để hiểu quá khứ, mà là một hành động tỉnh thức với hiện tại để bảo vệ hòa bình, sự sống và nhân đạo.