Hàng nghìn tàu cá mắc kẹt vì luồng lạch bị bồi lấp

Sau Tết Nguyên đán, trong khi ngư dân ở các làng chài rầm rộ vươn khơi bám biển, hàng trăm tàu cá ngư dân xã An Phú, TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi lại chật vật với cảnh cửa biển bị bồi lấp nặng, không thể ra khơi đánh bắt hải sản. Đó cũng là cảnh ngộ chung của nhiều tàu cá ngư dân Bình Định và Quảng Bình.

Ngư dân khốn khổ

Ngư dân Phạm Văn Hùng (ngụ xã An Phú, TP Quảng Ngãi) cho biết cách đây vài chục năm, cửa biển Cửa Đại rất rộng, tàu cá ra vào thuận lợi. Nơi đây từng là khu vực sầm uất với hàng nghìn tàu thuyền của ngư dân xã An Phú cùng nhiều tỉnh, thành khác về neo đậu tránh trú, bán hải sản và nhập nhiên liệu để vươn khơi.

Tuy nhiên, từ năm 2015 đến nay, cửa biển Cửa Đại thường xuyên bị bồi lấp, khiến luồng lạch bị thu hẹp, cạn dần, tàu thuyền ra vào khó khăn. Những tàu có công suất lớn, khai thác xa bờ, hầu như không thể ra vào. Dù chính quyền đã vài lần tổ chức nạo vét, thông luồng lạch nhưng tình trạng trên vẫn tiếp diễn. Theo quan sát, từ cửa biển về hướng Tây khoảng 2 km, luồng Cửa Đại bắt đầu bị bồi lấp khá nặng, chiều dài bồi lấp khoảng 2 km và có dấu hiệu mở rộng về hướng Tây Nam, chỉ còn khoảng cách 100 m là bồi lấp hoàn toàn cửa biển.

Nằm trên địa bàn phường Hoài Hương, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định, cửa biển An Dũ giữ vị trí quan trọng cả về kinh tế và an ninh quốc phòng. Cửa biển An Dũ có một dải cát chạy dài khi chìm xuống khi cồn trồi lên, tục gọi là "Con rồng động Đỏ". Tuy nhiên, từ năm 2000 đến nay, cửa biển An Dũ bị bồi lấp hoàn toàn, thương nghiệp và dịch vụ tại cửa biển không còn..., khiến cuộc sống người dân địa phương gặp nhiều khó khăn.

Ông Cao Văn Tây, Chủ tịch UBND phường Hoài Hương, cho biết việc bồi lấp cửa biển An Dũ đã khiến khoảng 600 tàu thuyền địa phương không neo đậu được, dẫn đến nhiều người mất việc làm do cửa biển không còn hoạt động, đồng thời ảnh hưởng đến sự phát triển của địa phương. Cách cửa biển An Dũ chừng 5-6 hải lý, khu neo đậu tàu thuyền tại cảng cá Tam Quan, thuộc phường Tam Quan Bắc, thị xã Hoài Nhơn cũng thường xuyên bị ùn tắc do bồi lấp nghiêm trọng, nhất là vào mùa mưa bão.

Với đường bờ biển dài khoảng 120 km, Quảng Bình có một số cửa biển quan trọng như cửa Gianh (thị xã Ba Đồn), cửa Nhật Lệ (TP Đồng Hới), cửa Lý Hòa, sông Dinh (huyện Bố Trạch), Lạch Roòn (huyện Quảng Trạch). Ngoại trừ cửa Gianh, các cửa biển còn lại đều đang trong tình trạng bồi lấp nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và sinh kế của ngư dân.

Cửa biển Lạch Roòn - nơi neo đậu của hàng nghìn tàu thuyền tại huyện Quảng Trạch - cũng trong tình trạng đáng báo động. Tàu cá công suất lớn, dài từ 15 m trở lên không thể vào cửa biển, buộc phải neo đậu tại nơi khác, phát sinh thêm chi phí vận hành và ảnh hưởng đến hiệu quả đánh bắt.

Thách thức lớn đối với công tác cứu hộ, cứu nạn

Theo Sở Xây dựng tỉnh Quảng Bình, nhiều năm trước, Cục Đường thủy nội địa - Bộ Giao thông Vận tải từng tiến hành nạo vét cửa Nhật Lệ nhưng đến nay tình trạng bồi lấp lại tái diễn.

Năm 2022, UBND tỉnh Quảng Bình cũng đã chi 14 tỉ đồng để thực hiện dự án nạo vét cửa sông Lý Hòa, nhằm mục đích khơi thông dòng chảy và bố trí an toàn giao thông đường thủy nội địa, bảo đảm cho tàu thuyền nghề cá có công suất đến 150CV. Tuy nhiên, sau khi hoàn thành, tình trạng bồi lấp tiếp tục diễn ra.

Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Bình cho biết để giải quyết vấn đề bồi lấp cần nguồn lực rất lớn, có thể lên đến hàng trăm tỉ đồng cho một cửa biển. Trước đây, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (cũ) đã trình UBND tỉnh và đề xuất các bộ, ngành Trung ương hỗ trợ kinh phí để xây dựng các công trình chỉnh trị sông, điều chỉnh dòng chảy, hạn chế bồi lấp và bảo vệ bờ biển.

Ông Võ Khánh - Phó Chủ tịch UBND xã An Phú, TP Quảng Ngãi - cho biết những năm trước, khi cửa sông, cửa biển chưa bị bồi lấp, hoạt động nghề biển ở đây khá sầm uất, người dân làm ăn rất hiệu quả. Tuy nhiên, vài năm gần đây, tàu cá lớn không thể về neo đậu, bán hải sản, chủ yếu tàu vào đây neo đậu phần lớn tàu nhỏ. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến dịch vụ hậu cần nghề cá của xã gặp khó khăn. Nhiều đơn vị chế biến thủy, hải sản phải đóng cửa do thiếu nguyên liệu.

"Chính quyền đã kiến nghị với các cấp, ngành quan tâm, tạo điều kiện, nạo vét các gò đất bồi lấp, thông luồng. Về lâu dài, cần sớm đầu tư giai đoạn 2 dự án khu neo đậu tránh trú bão kết hợp với cảng cá Cổ Lũy" - ông Khánh cho hay.

Ông Bùi Văn Ly - Chủ tịch UBND thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi - cho biết UBND thị xã vừa có văn bản kiến nghị gửi UBND tỉnh và các đơn vị liên quan sớm triển khai dự án nạo vét cửa biển Mỹ Á.

Dự án nạo vét cảng Mỹ Á được lập từ tháng 7-2024 với quy mô nạo vét khoảng 90.000 m3, thông luồng với chiều dài 300 m, độ sâu đáy luồng nạo vét là 4 m được thực hiện trong năm 2024 và 2025, kinh phí 3 tỉ đồng. Thế nhưng sau 7 tháng, việc nạo vét trên thực địa vẫn chưa diễn ra. Dự án nạo vét chậm được thực hiện khiến tình trạng bồi lấp nghiêm trọng xảy ra ở cửa biển Mỹ Á, tàu cá lớn không thể ra khơi.

Theo nhiều ngư dân, họ chỉ mong được an tâm ra khơi, đánh bắt thuận lợi, không phải lo lắng mỗi lần vào bờ. Nghề biển là kế sinh nhai của cả gia đình họ nhưng nếu cửa biển tiếp tục bị bồi lấp mà không có giải pháp cụ thể, nhiều người sẽ phải bỏ nghề, chuyển sang làm việc khác.