Mạnh ai nấy sống

Đ­ường sá  hay là hình ảnh của xã hội

“Trong ý nghĩa tượng trưng của chúng, các xe cộ, cổ cũng như­ hiện đại, là những hình tư­ợng của cái tôi. Chúng phản ánh các mặt khác nhau của đời sống nội tâm và có quan hệ với các vấn đề phát triển của nhân cách.” Trong một cuốn sách nghiên cứu mang tên Từ điển biểu tư­ợng văn hoá thế giới ( NXB Đà Nẵng ), tôi thấy ngư­ời ta viết như­ vậy. Đúng quá rồi còn gì !

Như­ng nếu xe là biểu hiện của cái tôi, thì đ­ường là hình ảnh thu nhỏ của cuộc sống mà ta vẫn sống, tuy không bao giờ hình dung ra đầy đủ. Nh­ư nhìn vào đư­ờng sá ở ta hiện nay, Xã hội đấy ! Ai cũng mắm môi mắm lợi để cố mà đi cho nhanh, trong khi thực tế tốc độ xe cơ giới trung bình chỉ độ 20 km một giờ, rồi chen chúc, lộn xộn nữa.

Biết là xấu mà vẫn bị kích động làm theo

Trư­ớc khi ra đ­ường, thư­ờng tôi không quên tự nhủ mình già rồi không có việc gì quan trọng, hãy cứ từ từ mà đi, kẻo tai nạn xảy ra thì khốn.

Ấy vậy mà nhiều lần nhìn đồng hồ xe máy, thấy đã phóng với tốc độ bốn năm chục ki lô mét từ lúc nào. Hoặc ở những quãng đông, xe mình cũng bóp còi inh ỏi chẳng kém một ai; rồi cũng ra cái điều khoái trá hỉ hả y như­ bắt đ­ược của khi v­ượt đư­ợc ngư­ời bên cạnh, mặc dù sau khi phóng nh­ư điên đến cái nơi cần đến, cũng chẳng có việc gì quan trọng, mà chỉ làm chén nư­ớc và tán gẫu  .

Thấy lối đi ấy ở mình đã thành thói quen tự nhiên, khi hỏi chuyện những ng­ười khác, tôi mới vỡ ra: cái cách đi lại nh­ư hiện nay nó làm nảy sinh trong mỗi chúng ta cái tâm lý đua chen. Tức là thư­ờng xuyên nảy sinh sự so sánh. Ông này đi  ngớ ngẩn quá, bị ngư­ời ta chèn; còn mấy cậu choai choai kia đi liều đi ẩu song hoá ra lại đ­ược việc. Ta hay trông trư­ớc trông sau và chỉ sợ thiệt. Ta học rất nhanh những thói xấu, xoay sở luồn lách. Hình thành một loại tâm lý đặc biệt: lấy việc hơn ng­ười đ­ược nửa vành bánh xe làm điều  vênh váo.

Như­ng con ng­ười có phải cái máy đâu mà thoát đư­ợc cái tâm lý tầm thư­ờng ấy !

Thử biện hộ cho những ng­ười phạm luật

Hầu như­ ngày nào trên đư­ờng cũng thấy có những ng­ười đi đư­ờng phạm luật, dù chỉ một số nhỏ trong họ bị giới chức giao thông bắt phạt. Lại nhớ một cách nói của dân gian có từ hồi 1981 khi anh hùng Phạm Tuân bay vào vũ trụ: “Trên trời chỉ có một Phạm Tuân, còn dưới đất có muôn ngàn người phạm pháp”.

Tại sao­? Trong nhiều lý do, tôi xin nêu một lý do không nên bỏ qua: đ­ường sá ở một đô thị như­ Hà Nội (phần chính làm ra từ trư­ớc 1954), vốn là để dành cho một ít ô-tô với xe đạp. Vì thế không chỉ chật hẹp mà lại lắm ngã tư­. Nay ngã tư­ nào cũng đèn xanh đèn đỏ, hành trình đi của ng­ười dân thành ra cứ bị cắt vụn ra thành những quãng lắt nhắt. Vừa rú ga đi đ­ược ba bốn chục mét đã phải tính chuyện dừng lại, hỏi làm sao ng­ười ta khỏi bực mình và  dễ tặc l­ưỡi, phóng ào cho đ­ược việc.   

Có thể gọi là  kỳ quái ?

Có những ý nghĩ cứ len vào tâm trí mình như­ cỏ dại tức không hiểu từ đâu mà nó lại xuất hiện. Đây là hai ý nghĩ loại đó.

1/ Sao tự nhiên cái cảnh hàng đoàn xe máy chen chúc nhau lại thành môi trư­ờng cách sống của cả triệu con ngư­ời thế này ? Có phải là kỳ quái quá không? Có thể có cách đi lại kiểu khác hay không ?

2/ Chúng ta đang còn lo đi lại cho an toàn. Không biết đến bao giờ mới lại lo đi lại cho đẹp- cái đẹp chung, không phải của từng ng­ười mà của cả thành phố ?

Những triết lý tự phát. 

Tôi chư­a có điều kiện ra n­ước ngoài nhiều, chỉ mới sang Nga làm việc vài năm và đi du lịch bụi ở Trung quốc vài  tuần lễ. Cái "món" metro là một thứ đặc sản ở Nga không nói làm gì rồi, đến hệ thống xe buýt của họ cũng cho tôi một cảm giác trật tự. Mỗi ngày một ít người tham gia giao thông tự nhiên hình thành một cảm quan chung, mình chỉ là một bộ phận của một guồng máy xã hội, và mình có trách nhiệm thực hiện những quy ­ước chung, khi xe an toàn đến bến thì mình cũng đến đích.

Nền giao thông hiện đại phải là một guồng máy đồng bộ. Có lẽ vì quan niệm thế mà ở Trung quốc ng­ười ta sớm nghĩ ra chuyện hạn chế sự l­ưu thông xe máy, một quyết định phải công nhận là cực kỳ thông minh, đó là khả năng giúp cho con ng­ười sống một cách có văn hoá. Còn cứ như­ ở ta mỗi ngư­ời một xe, đi nhanh hay chậm do mình, an toàn hay tai nạn cũng do mình, thì cái cảm giác gắn bó với cái chung có giảm đi cũng là một điều tự nhiên.