Hé lộ căn nguyên sâu xa khiến thủ tướng Slovakia bị bắn

Tờ Politico nhận định Slovakia đã chứng kiến nhiều vụ việc nghiêm trọng. Đầu tiên là vụ sát hại nhà báo điều tra Ján Kuciak vào năm 2018. Nhà báo Jan Kuciak bị sát hại khi đang điều tra mối liên hệ giữa mafia Ý với giới chức cấp cao Slovakia.

Sáu năm sau, một thủ tướng tại vị bị ám sát.

Ông Fico là thủ tướng theo chủ nghĩa dân túy ở Slovakia. Ông điều hành một phiên họp tại thị trấn khai thác mỏ nhỏ bé Handlová hôm 15-5. Động thái này như sự xoa dịu cho những cử tri bị bỏ rơi ở các vùng hẻo lánh của Slovakia. Sau cuộc họp, ông bị bắn.

Khi ông Fico được trực thăng đưa đến Banská Bystrica gần đó chứ không phải thủ đô Bratislava, do vết thương quá nặng, bộ máy chính trị Slovakia dường như bị đóng băng. Ai phụ trách? Chuyện gì đang xảy ra? Làm sao chuyện này lại xảy ra được?

Với câu hỏi cuối cùng, ít nhất có một câu trả lời đang chiếm ưu thế trong các cuộc tranh luận: Sự phân cực chính trị.

Tổng thống Zuzana Čaputová nói: "Những lời lẽ đầy hận thù mà chúng ta chứng kiến phải dừng lại. Làm ơn, hãy dừng lại đi!" Bộ trưởng Nội vụ Matúš Šutaj Eštok đồng tình: "Cảm xúc dâng cao nhưng sẽ rất tệ nếu làm bùng phát thêm tình hình vốn đã nguy hiểm này".

Tuy nhiên, một số nghị sĩ liên minh cầm quyền dường như vẫn chưa nén được cảm xúc. Ľuboš Blaha, nghị sĩ thân Nga thuộc đảng Smer của ông Fico, đã hét vào mặt phe đối lập trong quốc hội rằng thủ tướng "hôm nay đang phải đấu tranh giành lấy sự sống vì sự thù ghét của các anh".

Theo tờ Politico, những biến động lịch sử đã gây ra sự chia rẽ xã hội sâu sắc ở Slovakia rồi ảnh hưởng mạnh mẽ đến chính trị nước này, đặc biệt là sau khi Slovakia và Cộng hòa Czech "chia tay" vào năm 1993 (hai nước này từng lập thành Tiệp Khắc).

Biến thiên đột ngột hình thành những mâu thuẫn trong lòng Slovakia, giữa nông thôn và thành thị, giữa người trẻ với người già, giữa người theo chủ nghĩa dân tộc và người muốn mở cửa hội nhập...

Ngoài ra, tờ Politico cho rằng ông Fico áp dụng phong cách chính trị gây nhiều tranh cãi. Đảng Smer đạt tỉ lệ phiếu bầu đáng thất vọng là 13,5% trong cuộc bầu cử năm 2002, sau một chiến dịch quảng cáo rầm rộ trong đó có hình một gia đình khỏa thân ngồi trên ghế dài.

Trước khi bắt đầu nhiệm kỳ thủ tướng đầu tiên, ông Fico ở thế đối lập với những gì mà một bộ phận cử tri trẻ hơn, thẳng thắn ủng hộ phương Tây đang tìm kiếm.

Ông Fico giữ chức thủ tướng vào năm 2018 khi nhà báo Kuciak và vợ chưa cưới của ông này bị bắn chết. Nghi phạm được cho là được thuê để bịt miệng việc nhà báo Kuciak và đưa tin về tham nhũng trong chính trị.

Vụ giết người dường như khiến ông Fico mất phương hướng. Ông ngay lập tức mở một cuộc họp báo táo bạo. Tại đó ông chất những bó tiền mặt lên bàn, hứa sẽ trả 1 triệu euro cho thông tin giúp bắt giữ kẻ giết người. Ông cũng cáo buộc phe đối lập lợi dụng vụ giết người vì mục đích chính trị.

Hai tuần sau, ông Fico từ chức. Mất quyền lực, ông Fico và các đồng minh chính trị của ông (các bộ trưởng, nghị sĩ, thẩm phán, cảnh sát cấp cao và sĩ quan tình báo) bị điều tra với nhiều lý do từ tham nhũng đến lạm quyền và phá hoại.

Hai năm sau, đảng Smer thất bại trong cuộc tổng tuyển cử năm 2020. Năm ngoái, ông Fico đã giành lại được quyền lực.

Tại cuộc họp báo sau vụ tấn công, Bộ trưởng Nội vụ Šutaj Eštok đã kêu gọi chấm dứt ngôn ngữ bạo lực và các cuộc tấn công trên mạng xã hội trong kỷ nguyên của ông Fico. Ông Šutaj Eštok nói: "Tôi muốn kêu gọi công chúng, các nhà báo và tất cả các chính trị gia hãy ngừng gieo rắc sự thù hận. Chúng ta đang trên bờ vực của một cuộc nội chiến".