WHO kết thúc tình trạng khẩn cấp COVID-19, Việt Nam thế nào?

Ngay sau khi WHO tuyên bố COVID-19 không còn là tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu, phóng viên Báo Người Lao Động đã có cuộc trao đổi với PGS-TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng Sự kiện y tế công cộng, về các biện pháp ứng phó với dịch COVID-19 tại Việt Nam trong thời gian tới.

PGS-TS Trần Đắc Phu

- Phóng viên: Thưa ông, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) vừa tuyên bố COVID-19 không còn là tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu? Sự thay đổi này có phải COVID-19 không còn đáng lo ngại?

+ PGS-TS Trần Đắc Phu: Dựa trên các tư vấn vấn của ban chuyên môn, Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus chính thức tuyên bố đại dịch COVID-19 không còn là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu.

Ủy ban Khẩn cấp về COVID-19 của WHO đã đưa ra những bằng chứng rằng COVID-19 đã giảm rủi ro đối với sức khỏe con người chủ yếu là nhờ khả năng miễn dịch từ nhiễm bệnh và tỉ lệ tiêm chủng vắc-xin phòng COVID-19 trên toàn cầu ngày càng cao. Cùng đó, độc lực của virus gây bệnh cũng có sự ổn định tương đối, kể cả với các biến thể phụ đang lưu hành của Omicron và các biến thể phụ trước đó. Dù virus SARS-CoV-2 có tiếp tục tiến hóa với các biến thể nhưng nó không liên quan đến mức độ nghiêm trọng và không gây ra yếu tố bất ngờ.

Ngoài ra, tỉ lệ nhập viện và tử vong có chiều hướng giảm, không còn gây căng thẳng cho các hệ thống y tế như trước. Đặc biệt là sự cải thiện tình trạng bệnh của ca lâm sàng, cải thiện việc quản lý ca bệnh lâm sàng… Những yếu tố này đã góp phần làm giảm đáng kể tỉ lệ nhập viện và tử vong do COVID-19. Đây là cơ sở để tuyên bố COVID-19 không còn là tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu.

Tuy vậy, tôi cho rằng dù WHO tuyên bố COVID-19 không còn là tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu nhưng không có nghĩa chúng ta sẽ bỏ rơi, không hành động gì. Thực tế ngày 3-5 vừa qua, WHO xây dựng và đã công bố chiến lược mới trong phòng chống COVID-19 giai đoạn 2023-2025, trong đó tìm cách giúp các quốc gia chuyển từ cơ chế khẩn cấp sang chiến lược phòng ngừa và kiểm soát dài hạn.

- Trong bối cảnh số ca mắc mới, bệnh nhân nặng và tử vong đang tăng trở lại, vậy Việt Nam cần thay đổi như thế nào trong việc ứng phó với COVID-19, thưa ông?

+ Dựa trên công bố của WHO, Việt Nam có cơ sở quan trọng trong việc xem xét đánh giá tình hình dịch ở nước ta. Thực tế dịch bệnh trên thế giới liên quan đến Việt Nam và ngược lại. Với COVID-19 cũng vậy. Khi trên thế giới không còn tình trạng khẩn cấp, đáng quan ngại thì chắc Việt Nam cũng sẽ như thế. 

Hiện, số ca mắc mới COVID-19 ở Việt Nam đang tăng trở lại, kéo theo số trường hợp nhập viện và tử vong tăng. Tuy vậy, tình hình dịch vẫn được kiểm soát, đa số ca mắc mới có triệu chứng nhẹ hoặc không triệu chứng, không gây quá tải hệ thống y tế. Vấn đề quan trọng là chúng ta không nên chủ quan, mất cảnh giác.

Thời điểm dịch COVID-19 bùng phát và lây lan mạnh, nhiều biện pháp phòng chống dịch đã được triển khai

Với các trường hợp nặng và tử vong phần lớn vẫn là người có bệnh nền, người già, người chưa tiêm chủng, người suy giảm miễn dịch... Những trường hợp này bệnh có thể diễn biến nặng nếu nhiễm các virus gây bệnh truyền nhiễm khác như cúm chứ không riêng gì với COVID-19. Khi những đối tượng trên nhiễm các bệnh do virus, miễn dịch giảm nên dễ mắc thêm bệnh khác dẫn đến bệnh trở nặng và tử vong.

- Việt Nam có xem xét loại COVID-19 ra khỏi bệnh truyền nhiễm nhóm A và coi là bệnh giống như cúm mùa không, thưa ông?

+  Thời gian qua một số ý kiến so sánh COVID-19 với cúm mùa và đưa ra câu hỏi nên xếp bệnh vào nhóm B hay vẫn duy trì ở nhóm A. Về vấn đề này hội đồng chuyên môn sẽ họp, đánh giá, xem xét, nhưng tôi cho rằng dù COVID-19 thuộc nhóm A hay nhóm B thì các vấn đề đánh giá nguy cơ và đưa ra các biện pháp ứng phó phù hợp là vô cùng quan trọng. 

Điều này giúp kiểm soát dịch, không bất ngờ trước diễn biến dịch và sẵn sàng đáp ứng phù hợp theo mức độ, dựa trên đánh giá nguy cơ đặc thù của từng bệnh, từng giai đoạn thời kỳ để kiểm soát dịch một cách bền vững, không tốn kém, lãng phí nhưng phải đủ nguồn lực để ứng phó với dịch bệnh cũng như đảm bảo được sự chăm sóc y tế tốt cho người dân. 

Đồng thời dựa trên những khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới trong Kế hoạch chuẩn bị và ứng phó chiến lược COVID-19 giai đoạn 2023-2025, được thiết kế để hướng dẫn các quốc gia chuyển đổi sang quản lý COVID-19 lâu dài. Kế hoạch này vạch ra các hành động quan trọng để các quốc gia xem xét cho 5 lĩnh vực: Giám sát hợp tác, bảo vệ cộng đồng, chăm sóc an toàn và có thể mở rộng, tiếp cận các biện pháp đối phó và phối hợp khẩn cấp.