Huế tìm giải pháp để di tích trụ vững qua các mùa lũ

Nghiêm trọng nhất là sự cố sập khoảng 15 m tường thành phía bắc Hoàng thành Huế, đoạn giáp đường Đặng Thái Thân. UBND TP Huế đã phải ban hành tình huống khẩn cấp về thiên tai và lập tức khoanh vùng nguy hiểm.

Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cùng các cơ quan chức năng nhanh chóng khảo sát hiện trạng. Kết quả cho thấy đoạn tường sập gồm các lớp gạch vồ đã tách rời, mất liên kết. Kết cấu tường vốn gồm 3 lớp - gạch vồ trong và ngoài, lớp giữa bằng đất sét - đã bị ngấm nước mưa lâu ngày làm suy yếu. Một số đoạn lân cận cũng nghiêng, rạn nứt và có nguy cơ chuyển dịch nếu mưa lớn kéo dài.

Ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, cho biết nhiều viên gạch vồ đã tồn tại hàng trăm năm nhưng nay "hầu như không còn liên kết", trong khi mưa lũ kéo dài và dòng chảy từ hệ thống Ngoại Kim Thủy khiến tường bị ngậm nước quá lâu. Trước sự cố, các khảo sát sơ bộ đã ghi nhận nhiều điểm nứt, nghiêng trên tuyến tường Hoàng thành dài hơn 2,4 km. Vụ sập tường lần này vì thế trở thành "hồi chuông cảnh báo" cho toàn bộ hệ thống.

Không chỉ Hoàng thành, nhiều di tích trong quần thể Di tích Cố đô Huế cũng bị ngập sâu. Nước lũ xâm nhập Đại nội đến 0,3 m; các lăng Minh Mạng, Gia Long, Thiệu Trị, Tự Đức, Đồng Khánh… ngập từ 1 m đến hơn 2 m; Khải Tường lâu bị ngập nội thất 10 cm. Kè hồ lăng Tự Đức bị sạt lở, hệ thống gỗ Trường lang Đại Cung môn ngâm nước nhiều ngày, đe dọa độ bền vật liệu truyền thống.

Ngoài di sản triều Nguyễn, nhiều di tích do Bảo tàng Lịch sử TP Huế quản lý cũng bị ảnh hưởng hằng năm bởi mưa lũ. Tháp Chăm Phú Diên hơn 1.200 năm tuổi bị nước vây kín nhiều ngày, làm tăng nguy cơ hư hại chân tháp. Di tích Xứ ủy Trung Kỳ 1938-1939, Nhà Lưu niệm đồng chí Nguyễn Chí Diểu, trụ sở Tòa soạn Báo Tiếng Dân, khu chứng tích Lao Thừa Phủ… đều bị tác động.

Trước thực trạng này, các nhà quản lý và chuyên gia thống nhất rằng Huế cần một chiến lược bảo vệ di sản theo hướng chủ động và bền vững. UBND TP Huế đã chỉ đạo Sở Xây dựng, Sở Văn hóa - Thể thao và Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế rà soát toàn bộ 4 mặt tường Hoàng thành, phát hiện 6 điểm nguy hiểm có nguy cơ xảy ra sự cố khi mưa lớn kéo dài. Thành phố yêu cầu lập kế hoạch tu bổ tổng thể, tránh việc gia cố cục bộ làm ảnh hưởng kết cấu chung.

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao TP Huế, đề xuất thiết lập hệ thống giám sát - cảnh báo sớm cho toàn bộ tường thành, nhất là những đoạn tiếp giáp hào nước. Các cảm biến đo độ ẩm, độ nghiêng, áp lực nước ngầm cần được lắp đặt để theo dõi liên tục. Một trung tâm dữ liệu giám sát di sản liên ngành sẽ hỗ trợ phát hiện nguy cơ biến dạng hoặc sụp đổ từ sớm.

Song song đó, Huế cần nghiên cứu địa kỹ thuật và thủy văn tổng thể để đánh giá mối liên hệ giữa mực nước Ngoại Kim Thủy, hệ thống thoát nước đô thị và nền móng tường thành. Từ đó, địa phương có thể xây dựng "bản đồ rủi ro di sản", xác định các điểm cần gia cố khẩn cấp và các khu vực phải cải thiện hạ tầng thoát nước nhằm bảo vệ các di sản hơn 200 năm tuổi trước biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt.