Ia Khươl - Khi phụ nữ "vượt rào" định kiến, làng bản cùng tiến

Xã Ia Khươl nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Gia Lai, vốn là miền đất của nhiều dân tộc anh em, nhưng văn hóa Ba Na chiếm vị trí nổi bật, tạo nên bản sắc riêng cho đời sống cộng đồng nơi đây.

Từng rất tự ti, e ngại

Tuy vậy trước đây, ở nhiều thôn, làng vẫn còn tồn tại những quan niệm cổ hũ khiến người phụ nữ bị hạn chế quyền lợi, vai trò và khả năng phát triển bản thân.

Giữa tháng 12-2025, bà Dung - Phó Trưởng phòng Văn hóa-Xã hội xã Ia Khươl - đã trực tiếp đến từng thôn, trò chuyện, trao đổi với nhiều chị em phụ nữ về quyền lợi, vai trò và tiếng nói của họ trong gia đình lẫn cộng đồng. Những buổi tiếp xúc ấy không chỉ là nói chuyện, mà còn là chất xúc tác cho những bước chuyển tích cực trong nhận thức và hành động.

Theo bà Dung, ở nhiều thôn, làng trước đây vẫn còn tồn tại những quan niệm cổ hũ khiến phụ nữ bị hạn chế: ít có tiếng nói trong các cuộc họp làng, hiếm khi được giữ vị trí trong bộ máy thôn, và ít khi được tham dự những nghi lễ quan trọng như đánh cồng chiêng - một hoạt động tinh thần vốn được xem là "đặc quyền" của nam giới. Nhiều phụ nữ lớn lên với tâm lý e ngại, tự ti, cho rằng họ "không bằng" nam giới nên ngại bày tỏ và tham gia trước đám đông.

Hơn nữa, ngay trong sinh hoạt gia đình, phụ nữ từng bị giới hạn khi tham dự các lễ cúng hay tham gia bàn thảo các quyết định quan trọng. Thậm chí có những trường hợp bị bạo hành nhưng im lặng chịu đựng vì sợ mất mặt, lo toan cho gia đình, hoặc thiếu thông tin, thiếu nơi để tìm đến giúp đỡ.

Phụ nữ dần thay đổi, thể hiện vai trò bản thân

Những năm gần đây, thông qua công tác tuyên truyền, đào tạo, cùng với các chính sách bình đẳng giới được lồng ghép trong hoạt động cộng đồng, không khí ở Ia Khươl đã đổi khác rõ rệt. Các lớp truyền dạy cồng chiêng dành cho phụ nữ được tổ chức; nhiều chị em mạnh dạn đứng giữa nhà rông biểu diễn, tập luyện và truyền nghề cho thế hệ trẻ. Việc phụ nữ tham gia vào các hoạt động văn hóa không chỉ góp phần bảo tồn di sản mà còn giúp họ tìm lại tự tin, khẳng định vị thế trong đời sống cộng đồng.

Sự chuyển biến còn thể hiện ở cơ cấu lãnh đạo cơ sở. Trước kia thôn trưởng, thôn phó phần lớn là nam giới; nay, khi một phụ nữ có năng lực, có uy tín và được dân làng tín nhiệm, việc người phụ nữ ứng cử, được bầu vào vị trí lãnh đạo trở nên bình thường. Ở cấp gia đình, người phụ nữ đã thoát khỏi vai "kín tiếng", họ chủ động góp ý trong các cuộc họp, tham gia tổ chức lễ cúng, và đảm nhận nhiều quyết định quan trọng.

Một thay đổi đáng ghi nhận là cách xử lý bạo lực gia đình. Trước đây nhiều nạn nhân im lặng "ngồi nhịn"; nay, nhờ nâng cao nhận thức pháp luật và sự vào cuộc của mạng lưới cán bộ xã, Hội Phụ nữ cùng những người có uy tín trong làng, nạn nhân đã biết tìm đến để được hỗ trợ.

Ở làng Kon Pơ Lang, chị R.C.K trước đây thường xuyên bị chồng đánh nhưng chỉ biết im lặng chịu đau đớn vì sợ xấu hổ. Tuy nhiên với sự động viên, tuyên truyền và kết nối kịp thời, nạn nhân đã gọi điện cho cán bộ xã và lực lượng công an can thiệp. Từ đó đến nay, chị R.C.K đã không bị chồng đánh thêm lần nào nữa.

Chuyển biến ở Ia Khươl không phải phép màu xuất hiện trong một đêm; đó là thành quả của công tác truyền thông bền bỉ, các lớp nâng cao năng lực cho phụ nữ, chính sách hỗ trợ của chính quyền và quan trọng nhất của chính những phụ nữ dám bước ra khỏi khuôn khổ cũ. Khi phụ nữ được trao cơ hội học cồng chiêng, tham gia hội nghị, ứng cử vào các chức danh lãnh đạo, hay dám cất tiếng nói bảo vệ mình thì cả cộng đồng hưởng lợi.

Theo bà Dung, việc tuyên truyền, xóa bỏ các định kiến và khuôn mẫu giới, xây dựng môi trường sống an toàn cho phụ nữ đã góp phần nâng cao thực chất nhận thức, vị thế của phụ nữ, trẻ em gái; đồng thời hình thành tư duy chủ động, giúp phụ nữ tự bảo vệ mình và tham gia tích cực vào đời sống xã hội.