Xung đột cũ - mới thời công nghệ

Thời gian gần đây, chúng ta đã chứng kiến chuyện dài nhiều tập về taxi truyền thống và taxi công nghệ. Nhưng đây không chỉ là sự mâu thuẫn về lợi ích kinh tế. Nó còn là sự xung đột giữa mới và cũ trong thời công nghệ và câu chuyện này không chỉ có trong lĩnh vực giao thông công cộng.

Lột xác đau đớn

Trong sự phát triển của xã hội trên quy mô toàn cầu cũng như tại từng quốc gia, chúng ta đã trải qua những xung đột cũ - mới để lột xác phát triển rất đau đớn.

Ở Việt Nam vào những năm cuối thập niên 1980 đầu thập niên 1990, khi ngành in ứng dụng máy tính vào chế bản và các công đoạn khác trong quy trình in ấn, những người thợ in có nhiều kinh nghiệm vốn quen thuộc với các kỹ thuật cũ đã bị ảnh hưởng nặng nề, thậm chí mất việc làm. Cụ thể như những người thợ sắp chữ chì của kỹ thuật in typo bị loại khỏi quy trình nếu như họ không thể chuyển sang các công nghệ mới. Nhưng rồi mọi người thợ phải thích nghi nếu không muốn mình bị đào thải. Giờ đây, chúng ta có được những nhà in với công nghệ hiện đại ngang tầm thế giới.

Taxi Vinasun áp dụng công nghệ mới để phục vụ hành khách ngày một tốt hơn

Báo in từ khi ra đời chính thức từ đầu thế kỷ XVII chỉ phải cạnh tranh lẫn nhau cho tới khi loại hình phát thanh và truyền hình xuất hiện trong thế kỷ XX. Như một tác động dây chuyền, vừa chiếm được người đọc của báo giấy, truyền hình cũng chiếm luôn một phần không nhỏ nguồn quảng cáo của báo in. Rồi sau thời của mình, tới lượt truyền hình cùng với báo in trở thành những nạn nhân của các thể loại mạng truyền thông xã hội.

Văn phòng Quảng cáo tương tác (Interactive Advertising Bureau - IAB) của Mỹ bắt đầu theo dõi tình hình quảng cáo số (trên máy tính và di động) ở nước này từ năm 2004. Tới năm 2016, họ ghi nhận lần đầu tiên doanh thu quảng cáo số qua mặt quảng cáo truyền hình. Cụ thể, doanh thu trong năm 2016 của quảng cáo số đạt 72,5 tỉ USD (tăng 22% so với năm trước), trong khi của truyền hình là 71,3 tỉ USD. Quảng cáo trên di động chiếm 51% trong doanh thu quảng cáo số năm 2016 và đang có xu hướng tăng lên so với trên web. Trong khi đó, tạp chí Forbes hồi đầu năm 2017 đưa ra những con số thống kê cho thấy doanh thu quảng cáo báo chí in ở Mỹ năm 2004 đạt 70 tỉ USD, đến nửa năm đầu 2012 giảm chỉ còn chưa đến 20 tỉ USD, thua cả doanh thu quảng cáo số của một mình Google.

Nhiều chuyên gia nhấn mạnh sự tồn tại song song giữa báo in và báo online sẽ còn kéo rất dài. Nhưng rõ ràng một điều, đây cũng là một cuộc chiến sinh tồn với báo in mà ai không theo kịp ắt phải chết. Trên tờ The Freelancer, tác giả Jason Steele sau khi phân tích những sự khác biệt cơ bản giữa báo in và báo online đã nhấn mạnh tới đặc thù của báo in là những bài viết chuyên sâu có nội dung chất lượng cao dựa trên tính chất riêng là giấy trắng mực đen nên không thể đổi trắng thay đen được.

Giải pháp mà hầu hết các tờ báo truyền thống áp dụng là liên kết với những mạng truyền thông xã hội và khai thác các lợi thế của mạng xã hội để giới thiệu nội dung trên báo mình. Đó là lý do các đài truyền hình đều phải có kênh riêng trên mạng YouTube và các báo phải có Fanpage trên mạng Facebook.

Phải tự thích nghi

Trở lại cuộc xung đột giữa taxi truyền thống và taxi công nghệ, không ít người hiểu lầm rằng chỉ cần ứng dụng một số công nghệ là taxi truyền thống có thể thành taxi công nghệ. Hai loại hình hoàn toàn khác nhau về bản chất, chỉ giống nhau về phương tiện và đối tượng phục vụ. Taxi truyền thống có thể tạo thêm thuận lợi trong hoạt động và phục vụ hành khách nếu áp dụng những ứng dụng công nghệ.

Chẳng hạn như gần đây, các taxi Vinasun được trang bị thiết bị như máy tính bảng kết nối với trung tâm điều hành kết hợp hệ thống định vị GPS trên xe. Mỗi khi có khách gọi đến, tổng đài nhận biết khu vực khách vừa gọi rồi hệ thống bắt đầu quét tìm các xe taxi đang có mặt chung quanh khách gọi và kết nối với xe nào còn trống ở gần nhất. Có bản đồ hiển thị dẫn đường cho tài xế. Khi taxi đón khách là hành trình chuyến đi lập tức được quản lý ngay từ trung tâm, bảo đảm thêm sự an toàn cho hành khách. Với công nghệ này, hãng taxi đã không còn làm phiền hành khách trên xe bởi những cuộc gọi xe khác.

Như vậy, taxi truyền thống dù có ứng dụng các công nghệ thì vẫn là taxi truyền thống; trong khi các thương hiệu taxi công nghệ hoàn toàn hoạt động dựa trên nền tảng công nghệ với mô hình kinh tế chia sẻ.

Loại hình taxi công nghệ cũng tương tự như loại hình chào bán hàng trên mạng xã hội. Những người nhạy bén kinh doanh có thể khai thác các nền tảng công nghệ để sáng tạo các loại hình kinh doanh mới mà pháp luật chưa chi phối được. Nhưng về đạo đức kinh doanh, ở đây có một lằn ranh mong manh. Một bên là khai thác nền tảng công nghệ để sáng tạo cách làm ăn mới, một bên là lợi dụng những khoảng trống mà pháp luật chưa bao phủ tới để kiếm lợi.

Cái đáng sợ nhất trong cuộc xung đột mới và cũ trên con đường phát triển là lợi dụng, nhân danh những giá trị truyền thống để đả phá những cái mới. Có thể là trong bước đầu, những cái mới chưa được hoàn thiện nhưng về bản chất, đó là những cái mới cần phải có để phát triển.