Nghiên cứu tế bào gốc: Một vấn đề nhạy cảm

Một trong những nhà nghiên cứu đi tiên phong trong lĩnh vực tế bào gốc (TBG) là giáo sư (GS) Austin Smith, 42 tuổi, Giám đốc Viện Nghiên cứu TBG của Trường Đại học (ĐH) Edinburgh (Anh). Sinh ra ở Liverpool, GS Smith là chuyên gia hàng đầu của Anh Quốc về TBG. Anh Quốc cũng là quốc gia có những chính sách tiến bộ nhất về nghiên cứu sử dụng phôi người trên thế giới. Trong đạo luật phôi học và thụ thai năm 1990, Chính phủ Anh Quốc đã giới thiệu pháp chế cho phép nghiên cứu phôi phục vụ một số mục đích cụ thể, chẳng hạn như một giải pháp cứu vãn tình trạng không sinh sản được.

Ngân hàng tế bào gốc đầu tiên trên thế giới.- Năm 2001, những điều luật được bổ sung tạo điều kiện cho phương pháp sinh sản vô tính người dùng để chữa bệnh được nghiên cứu sự phát triển phôi và cải thiện sự chữa trị cũng như tìm hiểu các bệnh hiểm nghèo. Các nhà khoa học Anh cần một giấy phép từ Cơ quan Phôi học và Thụ thai (HFEA) để nghiên cứu phôi người nhằm lấy những dòng tế bào mới. Một trong những yêu cầu bắt buộc để có giấy phép là bất kỳ dòng tế bào nào từ các cuộc nghiên cứu cũng phải được gửi vào ngân hàng TBG Anh Quốc. Được thành lập cách đây hai năm, ngân hàng này là ngân hàng TBG đầu tiên trên thế giới.

Lĩnh vực TBG được xem là chỉ mới bắt đầu và cần rất nhiều cuộc nghiên cứu nữa nhằm hiểu được cách thức hoạt động của chúng. Hôm 12-8 vừa qua, HFEA cho phép các nhà khoa học thuộc ĐH Newcastle - cơ quan đầu tiên ở châu Âu thực hiện phương pháp sinh sản vô tính sử dụng TBG lấy từ phôi người nhằm mục đích nghiên cứu y học phục vụ cho những giải pháp trị liệu. GS Smith là nhà khoa học Anh đầu tiên được cấp phép thử nghiệm trên phôi người để phát triển các phương pháp nuôi cấy TBG cho tim, dây thần kinh và những phương pháp chữa trị tế bào máu.

GS Smith: Phôi người không phải là một con người.- Mới đây, GS Smith đã trả lời phỏng vấn của tạp chí BusinessWeek, xin được trích dẫn một số câu dưới đây.

. Phóng viên: Cơ duyên nào khiến ông quan tâm đến TBG?

- GS Smith: Ngay từ lần đầu tiên được nghe về TBG và tiềm năng của nó, tôi đã bị cuốn hút. Năm 1981 các TBG lần đầu tiên được tách ra từ phôi tại Trường ĐH Cambridge, khoảng thời gian tôi tốt nghiệp từ ĐH Oxford. Đầu những năm 1990, chúng tôi đã có những tiến bộ trong việc tìm hiểu các TBG từ phôi chuột và chúng tôi có thể kiểm soát chúng. Trước năm 1994, chúng tôi có thể sao chép được những gì thực hiện được ở tế bào chuột áp dụng đối với tế bào người. Cuối năm 1994, chúng tôi nộp đơn xin cấp phép đầu tiên ở Anh Quốc để tách các TBG từ phôi người và lấy các TBG. Tại thời điểm đó, theo luật chỉ có thể xin cấp phép nghiên cứu các tế bào này nhằm phục vụ vấn đề sinh sản.

. Thái độ của cộng đồng khoa học lúc ấy?

- Khi đó, không ai khác ở Anh Quốc muốn nhảy vào lĩnh vực này. Tôi là người duy nhất nộp đơn và được cấp phép. Cộng đồng khoa học lúc đó phản đối, mọi người rất khó tính và không hiểu được những gì tôi muốn làm. Tuy nhiên tôi có thể thuyết phục mọi người, ngoại trừ Đức Giáo hoàng và Tổng thống Bush rằng phôi người không phải là một con người.

. Tại sao người Anh dần dần thoáng hơn trong lĩnh vực này?

- Chúng tôi đã có những cuộc thảo luận rất lâu về nghiên cứu TBG từ phôi người trước khi ban hành đạo luật năm 1990. Vì vậy đứng trước thực tế về TBG từ phôi người năm 1998, chúng tôi đã có một khuôn khổ về luật và chỉ cần sự bổ sung. Luật này cũng được các nước khác nghiên cứu, chẳng hạn như Singapore. Cũng có những sự giới thiệu luật này sang Mỹ nhưng Chính phủ Mỹ lo ngại sự phản đối về chính trị và sức mạnh của sự vận động hành lang về chống phá thai. Điều tương tự cũng xảy ra ở nhiều quốc gia châu Âu vì chính phủ các nước này có vẻ lo sợ sự phản đối từ giáo hội Công giáo. Ở Anh các vấn đề này không có và với không khí như vậy dễ dàng hơn để có được cuộc thảo luận hợp lý hơn. Bên cạnh đó, cộng đồng khoa học Anh dần nhận ra nghiên cứu lĩnh vực này rất quan trọng và vì vậy đưa vấn đề lên các phương tiện truyền thông và những chính khách để tất cả hiểu được thực hiện nghiên cứu là rất cần thiết.

. Liệu những điều này có giúp Anh Quốc vượt lên trước trong lĩnh vực nghiên cứu TBG?

- Về nguyên tắc, nghiên cứu lĩnh vực này sẽ phát triển do những điều kiện tốt hơn ở đây. Nhưng tại nước Anh, tiến trình để tạo nên luật và chuẩn bị tài chính cho các nhà nghiên cứu diễn ra trong thời gian khá dài. Vấn đề này có thể thật khác biệt ở Mỹ khi các tổ chức tư nhân ở nước này tài trợ nghiên cứu TBG từ phôi người. Hiện đang có rất nhiều hoạt động tại Mỹ về lĩnh vực TBG, tác động ngăn cấm của Tổng thống Bush vẫn có thể bị vượt qua bởi sự tài trợ của các nguồn lực tư nhân.

Khám phá một gien quan trọng.- Mặc dù Anh Quốc là môi trường tốt cho nghiên cứu TBG, nhưng có hay không những điều trở ngại, chẳng hạn như luật sáng chế của cộng đồng châu Âu?

- Có nhiều nước ở châu Âu phản đối nghiên cứu phôi và bởi vì họ không thể tạo nên một luật cấm thông qua Nghị viện châu Âu, họ đang tìm một cách khác. Theo luật hiện hành, các nhà nghiên cứu không được cấp bằng sáng chế cho một tế bào con người được thay đổi, bổ sung. Vì vậy sẽ không có bằng sáng chế cho TBG từ phôi người, tôi nghĩ đây là vấn đề nhạy cảm. Nhưng không có lý do gì mà bạn không thể được cấp bằng sáng chế cho những kỹ thuật sử dụng trong thao tác hoặc phát triển các phương pháp mới sử dụng chúng. Hiện thời văn phòng cấp bằng sáng chế của cộng đồng châu Âu đang có khuynh hướng không cấp bằng cho bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến TBG từ phôi người vì sự phản đối của công chúng.

. Nhóm của ông đã khám phá ra một gien quan trọng năm 2003, ông có thể cho biết rõ hơn vì sao nó quan trọng?

- Gien này là nhân tố trung tâm trong sự tự sinh sản của TBG từ phôi. Người ta đang cố công tìm hiểu bằng cách nào tạo ra TBG từ phôi người và nuôi dưỡng chúng một cách hợp lý để phát triển chúng thành các phương pháp có thể dùng cho mục đích trị liệu. Phương châm của chúng tôi là nếu chúng tôi hiểu càng nhiều về các tế bào chuột thì phần lớn kiến thức ấy có thể liên quan đến các tế bào người và giúp chúng tôi làm cho các tế bào ấy tự tái sinh một cách hữu hiệu. Chúng tôi đặt tên nó là Nanog, dựa theo tên của một hòn đảo huyền bí ở Scotland. Theo thần thoại Celtic thì người ta đến hòn đảo này, đảo Tir nan Og, sẽ trở thành bất tử.

. Xin cám ơn GS.