Quan sát và bình luận: Không sớm và chưa muộn

Nó giúp Liên minh châu Âu (EU) tiếp tục đi tiên phong trên lĩnh vực tạo dựng nền tảng và khuôn khổ pháp lý để kiểm soát tác động tiêu cực của trí tuệ nhân tạo mà không cản trở việc phát triển, ứng dụng nó trong tương lai.

Bước đi này của EU không phải là quá sớm bởi việc sử dụng AI bộc lộ ngày càng rõ những tác động tiêu cực đến xã hội và con người. Nhưng EU bây giờ mới hành động cũng chưa phải là quá muộn bởi AI - và cả việc ứng dụng nó - hiện vẫn ở giai đoạn phát triển ban đầu. 

Ở các nơi khác, việc thúc đẩy phát triển và ứng dụng AI được coi trọng trong khi việc kiềm chế và ứng phó những mặt trái của nó lại chưa được quan tâm đúng mức. 

EU mất gần 3 năm mới có được đạo luật trên. EU phải gấp gáp vì sắp có cuộc bầu cử EP mới và với EP mới thì không biết đến khi nào đạo luật này mới được thông qua.

EU có những định hướng chính sách thúc đẩy riêng vì nhận thức được giá trị to lớn của AI. Một lý do khác là phải cạnh tranh quyết liệt với các đối tác bên ngoài về phát triển và ứng dụng AI. 

Do đó, trong đạo luật mới được EP thông qua, EU tập trung chủ yếu vào chế tài, cụ thể là phân chia khả năng AI gây nguy hại thành 4 cấp độ để áp dụng các mức chế tài khác nhau - bao gồm cấm tuyệt đối, chỉ sử dụng khi được cho phép, cho phép sử dụng với những điều kiện nhất định mà cụ thể là minh bạch về quy trình và công nghệ và chỉ áp đặt ít điều kiện. 

Đạo luật dành cho các thành viên EU thời gian 2 năm để từng bước thực hiện các nội dung trong đạo luật, sau 2 năm phải thực hiện thống nhất tất cả nội dung.

Có thể thấy ngay là việc thực thi đạo luật sẽ không dễ dàng bởi định lượng thì dễ nhưng định tính lại luôn khó khăn. Nếu các thành viên EU không thống nhất được về tiêu chí và cách thức xác định mức độ nguy hại thì việc thực thi đạo luật mới sẽ không thể đồng nhất trong khối. 

AI vốn không bị bó hẹp hoặc bị kiềm chế trong phạm vi quốc gia nên sẽ không thể loại trừ hoàn toàn khả năng cùng một đạo luật nhưng mỗi nơi thực thi một kiểu. Việc chế tài liên quan AI vì thế sẽ không thể đạt được hiệu ứng như EU mong đợi.

Dù vậy, không thể không đánh giá cao việc EU kiên định đi tiên phong và tạo tiền lệ trên lĩnh vực này.

AI sẽ làm thế giới thay đổi rất cơ bản và nhanh chóng trong thời gian tới về mọi phương diện. Nếu ngay từ bây giờ không tính đến và bắt tay vào việc kiểm soát sự phát triển và ứng dụng AI thì chẳng mấy nữa sẽ trở nên quá muộn.