Kiểm soát chặt để hạn chế doanh nghiệp "ma"

Thông tin một người đứng tên đại diện pháp luật 116 doanh nghiệp (DN) ở TP HCM trong khoảng thời gian ngắn khiến dư luận không khỏi bất ngờ. Người này đã bị cơ quan công an bắt giữ cùng nhiều đối tượng khác để điều tra hành vi liên quan tội "Rửa tiền", "Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới".

Pháp luật hiện hành không quy định, không khống chế cá nhân thành lập bao nhiêu DN và đại diện theo pháp luật bao nhiêu DN trong cùng một thời điểm. Trong vụ việc trên, do phát hiện điều bất thường nên cơ quan thuế chưa cấp phép sử dụng hóa đơn điện tử cũng như chưa phát sinh hoạt động kinh doanh, song có thể thấy kẽ hở khá lớn về mặt pháp lý về quy trình thành lập DN.

Thứ nhất, cơ quan đăng ký kinh doanh không phát hiện hoặc phát hiện nhưng không kịp thời ngăn chặn việc một cá nhân dùng một căn cước công dân để lập 116 DN trong thời gian rất ngắn.

Thứ hai, việc cho phép một cá nhân thành lập bao nhiêu DN cũng được, thành lập... tùy thích là chưa hợp lý - cả về mặt lý thuyết lẫn thực tiễn đời sống xã hội, nhất là lĩnh vực kinh doanh. Bởi lẽ, không ai có thể cùng lúc điều hành, đại diện theo pháp luật trên 100 DN mới thành lập gần như cùng một thời điểm được. Đây là điều phi thực tế.

Trên thế giới, chỉ có một số người khởi nghiệp với việc thành lập một vài DN rồi mở rộng kinh doanh. Dù vậy, sau thời gian hàng chục năm, họ mới có thể đứng tên hoặc góp vốn vào cả trăm DN và việc này cũng rất hiếm, các chủ DN thành công chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Ngoài ra, điều bất thường nữa ở đây là khi đối tượng nêu trên thành lập 116 DN cùng lúc và toàn đặt tên nước ngoài nhưng các cơ quan đăng ký, quản lý DN không có biện pháp kiểm tra, xử lý kịp thời.

Có thể nói, việc các đối tượng thành lập những DN "ma" để lừa đảo, buôn bán hóa đơn diễn ra tràn lan, phổ biến nhưng cơ quan đăng ký kinh doanh không xác minh, nắm bắt, lại cấp giấy phép hàng loạt, như thế là quá dễ dãi. Dù pháp luật không cấm nhưng không thể dễ dãi, cấp phép ồ ạt bởi khi đăng ký để thành lập DN là hình thành một pháp nhân đầy đủ, chứ không phải đơn giản như đăng ký đi du lịch, đăng ký mua hàng mà không cần các bước xác minh nếu có dấu hiệu bất thường.

Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cần sớm nghiên cứu bổ sung quy định về việc hạn chế số lượng DN mà một cá nhân được phép thành lập, đứng tên đại diện trong cùng một thời gian nhất định. Ví dụ, mỗi năm, một người chỉ được thành lập tối đa 2 - 5 DN. Đặc biệt, cần có quy định cá nhân chỉ được phép thành lập DN mới sau khi hoàn thành nghĩa vụ thuế của DN cũ không còn hoạt động.

Ngoài ra, cần triển khai các biện pháp kiểm soát, quản lý chặt chẽ việc đăng ký thành lập DN, như liên thông hệ thống điện tử cá nhân và đăng ký DN để chống gian lận; bổ sung nội dung thông tin đã thành lập bao nhiêu DN đối với người đăng ký kinh doanh. Mặt khác, cần ứng dụng công nghệ để tra cứu, xác minh thông tin về địa chỉ, hoạt động kinh doanh, nhân sự đối với những trường hợp thành lập từ 2 DN trở lên; nếu thấy bất thường là có thể xác minh, điều tra ngay để hạn chế tiêu cực, thiệt hại.

Có như vậy mới chấn chỉnh được tình trạng lợi dụng sự thông thoáng của pháp luật để thành lập DN "ma" nhằm lừa đảo, trục lợi, gian dối. Điều này còn góp phần vào việc phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng tội phạm đang ngày càng gia tăng, diễn biến phức tạp liên quan hành vi rửa tiền, lừa đảo, mua bán hóa đơn trái phép, vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới…