Cắt giảm 675 điều kiện kinh doanh: Cần hành động đến cùng

Quyết định 3610 do Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh ký ban hành được coi là quyết định lịch sử khi đã đề xuất cắt giảm tới con số kỷ lục với 675 điều kiện kinh doanh, chiếm 55,5% tổng các điều kiện kinh doanh. Ông Tuấn Anh nhấn mạnh: "Đây không phải phiêu lưu chính trị, phiêu lưu về công tác chuyên môn mà là một định hướng rõ ràng, gắn với hiệu quả quản lý nhà nước".

Động thái mạnh mẽ

Không thể phủ nhận tinh thần quyết liệt và dũng cảm của Bộ Công Thương, Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho rằng đề xuất cắt giảm 675 điều kiện kinh doanh là động thái mạnh mẽ nhất, thể hiện sự gương mẫu trong thực hiện cam kết với Chính phủ.

Dù đã cải thiện nhưng doanh nghiệp vẫn than phiền về điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo Ảnh: NGỌC TRINH

Chuyên gia kinh tế - TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế, đánh giá: "Điều kiện kinh doanh của Bộ Công Thương nhiều nhất, trước đó chúng tôi đã nghĩ sẽ phải đề xuất phương án cắt giảm nhưng không nghĩ phương án cắt tới 50%. Thực sự tôi thấy cảm phục. Điều này là thể hiện sự tôn trọng doanh nghiệp (DN)".

Tuy nhiên, bà Nguyễn Minh Thảo, Trưởng Ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh - Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế trung ương (CIEM), phản ánh với Báo Người Lao Động là rất nhiều lĩnh vực còn tồn tại các điều kiện kinh doanh bất hợp lý. Đơn cử, thủ tục khai báo hóa chất đã được Bộ trưởng Bộ Công Thương cam kết bãi bỏ từ cuối năm 2016 nhưng đến nay thủ tục trái luật này vẫn còn. Hiện nay, DN vẫn phải đợi giấy xác nhận khai báo và điều này thể hiện độ "vênh" giữa quyết tâm và thực hiện.

Ngoài ra, thủ tục kiểm tra hiệu suất năng lượng cũng bị DN phản ánh là một rào cản rất lớn của Bộ Công Thương. "Số đơn vị được Bộ Công Thương chỉ định làm nhiệm vụ kiểm tra hiệu suất năng lượng cho DN rất ít. Chỉ 1 đơn vị kiểm tra về động cơ và đặt ở Hà Nội. DN nhập khẩu phía Nam phải chuyển hết những mặt hàng đó ra Hà Nội kiểm định, chi phí cao, thủ tục phiền hà. Chưa kể, hàng mẫu chuyển ra để kiểm tra ban đầu thì phải thực hiện kiểm tra "phá hủy", tức là mất luôn cả mẫu" - bà Thảo nêu lại bức xúc từ phía DN.

Trưởng Ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh cũng cho hay mới nhận được thông tin từ phía các DN cho rằng thủ tục dán nhãn năng lượng dù đã được Bộ Công Thương bãi bỏ thông qua Thông tư 36 nhưng thực tế, Tổng cục Năng lượng vẫn yêu cầu phải có số tiếp nhận thì DN mới được lưu thông hàng hóa. "Tưởng chừng đơn giản cho DN nhưng chỉ bỏ trên văn bản, còn thực tế thì không phải như vậy. Quyết tâm là rất lớn nhưng làm sao việc thực hiện hiệu quả thì cần có sự giám sát chặt chẽ hơn với quá trình thực thi bên dưới" - bà Thảo đề xuất.

Về điều kiện kinh doanh gạo, trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, chuyên gia độc lập về chính sách công, ông Nguyễn Quang Đồng, cho rằng cải cách của Bộ Công Thương vẫn chưa triệt để, nửa vời, cần tiếp tục thực hiện, nhất là điểm mấu chốt về yêu cầu kho bãi. "Trong dự thảo Nghị định sửa Nghị định 109 về kinh doanh gạo, Bộ Công Thương vẫn muốn DN xuất khẩu phải có kho chuyên dùng. Như thế là vẫn tiếp tục vi phạm quyền tự chủ của DN vì DN không có kho thì có thể đi thuê. Yêu cầu về dự trữ bắt buộc để bảo đảm an ninh lương thực cũng không hợp lý vì dự trữ lương thực là nhiệm vụ của nhà nước, việc này phục vụ cho lợi ích của 90 triệu dân, không thể bắt riêng DN xuất khẩu gạo phải gánh trách nhiệm đó. Sòng phẳng mà nói, nếu muốn DN gánh nhiệm vụ đó, nhà nước phải thuê DN làm" - ông Đồng chỉ ra điểm bất cập.

Nhiều chuyên gia, DN cũng chỉ ra còn rất nhiều điều kiện kinh doanh bất hợp lý, cản trở, gây tốn kém cho DN. Chẳng hạn, nên cho DN sử dụng ít hóa chất được tự xây dựng biện pháp đề phòng, không phải thẩm định công phu như hiện nay bởi chi phí lớn.

Cần giám sát khâu thực thi

Chuyên gia độc lập Nguyễn Quang Đồng nhìn nhận việc cắt giảm điều kiện kinh doanh của Bộ Công Thương mới chỉ giải quyết một nửa vấn đề. Nửa vấn đề còn lại nằm ở cải cách hệ thống quy định hành chính về kinh doanh và đây mới là điểm quan trọng, bởi "cắt" mà không cải cách thể chế đi kèm thì nguy cơ "tái mọc" rất cao.

"Bây giờ mới chỉ giải quyết được vấn đề về số lượng giấy phép nhưng vấn đề chất lượng thì chưa đụng đến nơi. Chúng ta đã có bài học kinh nghiệm, đó là vào năm 2007, Chính phủ có tham vọng dùng một nghị định bỏ tất cả điều kiện kinh doanh. Để thực hiện, từ năm 2000, theo quy định, chỉ có Chính phủ, Quốc hội mới được ban hành điều kiện kinh doanh. Nhưng sau đó, các bộ ngành lại thoải mái ban hành, không ai cắt. Như vậy, nếu lượng mà không đi kèm chất thì sẽ không thành hiện thực. Tương tự, bây giờ, chúng ta mới bỏ được số lượng nhưng chưa bàn đến chất lượng, như vậy mới làm được 1/3 chặng đường" - ông Đồng phân tích.

Về động thái tích cực của Bộ Công Thương, Trưởng Ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn đánh giá để DN được thụ hưởng những thay đổi, phải sửa đổi các nghị định liên quan. Đồng thời, cần có cơ chế, giám sát thúc đẩy kế hoạch này để nó được thực thi chứ không phải kế hoạch "treo". Bên cạnh đó, một vấn đề quan trọng hơn là kiểm soát việc đặt ra các điều kiện kinh doanh.