Điện sạch - chấp nhận giá đắt

Đó là nhận định của các nhà khoa học, cơ quan quản lý nhà nước tại "Hội nghị toàn quốc về thủy điện vừa và nhỏ, năng lượng tái tạo" tổ chức ngày 28-7 ở Hà Nội.

Tiềm năng vô tận, khai thác nhỏ bé

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, cho biết mục tiêu Chính phủ đề ra đến năm 2020 đạt sản lượng điện 265 tỉ KWh và tới năm 2030 đạt 570 tỉ KWh, trong khi hiện mới có trên 170 tỉ KWh điện thương phẩm. Đây là thách thức không nhỏ cho ngành năng lượng, nhất là khi các nguồn năng lượng hóa thạch như than, khí đốt ngày càng cạn kiệt. Thực tế này đặt ra yêu cầu phải khai thác nguồn điện từ tài nguyên trong nước, như thủy điện vừa và nhỏ, năng lượng tái tạo từ gió, điện mặt trời, điện sinh khối.

Cần sớm có chính sách hỗ trợ để phát triển nguồn điện từ năng lượng tái tạo Ảnh: VIẾT TRUNG

Thực tế, tiềm năng từ các nguồn năng lượng tái tạo của Việt Nam là rất lớn. "Với công nghệ hiện đại ở cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, việc sản xuất, chế tạo tuabin gió không quá đắt đỏ như trước. Với tốc độ gió 5 m/giây trở lên, tuabin gió đã tạo ra điện có hiệu quả, trong khi công nghệ trước đây tốc độ gió phải 8-9 m/giây mới chạy được. Vì vậy, hằng năm chúng ta có thể tận dụng từ 2.000-3.000 giờ để khai thác nguồn điện gió" - ông Ngãi phân tích.

Tuy nhiên, đáng tiếc là tiềm năng này vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Năm 2015, Chính phủ đã ban hành Chiến lược phát triển năng lượng tái tạo nhưng đến nay mới có khoảng 100 MW điện gió, 15 MW điện mặt trời và 10 MW điện sinh khối. "Con số này hết sức nhỏ bé so với tiềm năng vô tận của nó" - đại diện Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đánh giá.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, ông Phạm Văn Hậu, thừa nhận Ninh Thuận là địa phương có tiềm năng nhất về năng lượng tái tạo nhưng từ năm 2009 đến nay, tỉnh vẫn chưa có dự án nào đưa vào vận hành. "Vấn đề nằm ở chính sách giá, hiện 7,8 cent/KWh chưa thu hút và khuyến khích các nhà đầu tư vào dự án năng lượng gió. Nguồn năng lượng mặt trời cũng vậy. Sau khi có chủ trương phát triển đã tạo làn sóng đầu tư mạnh nhưng cần có quy hoạch cụ thể và kêu gọi đầu tư cũng như đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng cho loại năng lượng này" - ông Hậu đề xuất.

Ông Trần Viết Ngãi nhấn mạnh để khai thác tốt nguồn năng lượng tái tạo, Chính phủ cần sớm lập quy hoạch phát triển. Trong đó, đặc biệt lưu ý đến việc lựa chọn tư vấn nước ngoài để hỗ trợ.

Chi phí do người tiêu dùng chi trả

Đánh giá tiềm năng năng lượng tái tạo như điện gió, mặt trời, sinh khối của Việt Nam rất lớn, ông Đỗ Đức Quân, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Năng lượng - Bộ Công Thương, đề nghị phải có chính sách hỗ trợ đầu tư, ưu đãi thuế, tăng cường hợp tác sáng tạo…, tạo điều kiện cho các nguồn năng lượng này phát triển.

Tuy nhiên, điểm "nhạy cảm" nhất khi đề cập việc phát triển nguồn năng lượng từ gió, mặt trời… là giá cao. Rõ ràng, nhìn vào yêu cầu công nghệ, đòi hỏi về đất đai, hạ tầng… thì điện gió, mặt trời không thể có giá rẻ như thủy điện hay nhiệt điện. Vụ trưởng Vụ Năng lượng mới và Năng lượng tái tạo - Bộ Công Thương, ông Phạm Trọng Thực, cho biết giá năng lượng tái tạo hiện nay dù cao hơn các nguồn khác nhưng vẫn chưa hấp dẫn nhà đầu tư. Bởi vậy, nếu có thể tạo lập được các nguồn hoặc quỹ hỗ trợ để thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo thì nên khẩn trương triển khai.

"Chủ trương là người tiêu dùng cuối cùng phải chi trả cho phần giá tăng cao để phát triển năng lượng tái tạo và các doanh nghiệp được bình đẳng trong phát triển nguồn điện này. Mức chênh lệch sẽ được tính toán khi cộng các nguồn đưa vào tổng quy mô công suất ngành" - ông Thực cho hay.

Đại diện Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng cho rằng việc người tiêu dùng trả chi phí cuối cùng là hợp lý và tương đồng với các nước trên thế giới. Ngoài ra, vấn đề rất khó khăn là phải nghiên cứu nguồn tích trữ năng lượng khi công suất năng lượng tái tạo giảm, nhất là trong bối cảnh sẽ đưa nhiều hơn tỉ lệ năng lượng tái tạo vào hệ thống. Đồng thời, cũng chỉ có thể tăng trưởng tỉ lệ năng lượng tái tạo trong tổng cơ cấu đến một mức nhất định bởi nếu không thì sẽ không thể bảo đảm an toàn hệ thống điện khi có những thay đổi về thời tiết.

"Chúng tôi đề xuất tạo lập cơ chế, chính sách thu hút đầu tư theo nhu cầu đến năm 2030 cần 10,8 tỉ USD/năm và đây là khoản tiền rất lớn. Cùng đó, địa phương phải cân đối, bố trí nguồn đất hợp lý cho các dự án điện và đặt ra giải pháp đồng bộ về nối lưới bởi các dự án điện mặt trời nằm rải rác" - đại diện EVN nêu bất cập.

Trong một dịp trao đổi với báo chí, TSKH Trần Đình Long, Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam, cho rằng mặc dù giá điện mặt trời cao hơn giá bán bình quân khoảng 2 cent/KWh song vẫn chưa đủ hỗ trợ, kích thích đầu tư phát triển nguồn năng lượng này. "Hiện nay, trong hệ thống điện Việt Nam, nguồn thủy điện vẫn chiếm tỉ trọng cao, trong khi các nguồn năng lượng tái tạo chưa nhiều. Do đó, việc huy động các nguồn điện giá thành thấp (từ các nhà máy thủy điện) có thể bù lỗ cho nguồn điện năng lượng tái tạo giá thành cao. Tuy nhiên, tỉ trọng của năng lượng tái tạo đang ngày càng gia tăng, trong khi thủy điện không đủ khả năng bù đắp mãi, không chỉ về giá mà còn phải bảo đảm dự trữ nguồn nước. Đây cũng là nội dung cần phải nghiên cứu, tính toán hết sức cẩn trọng" - ông Long đặt vấn đề.