Ngành dệt may hướng nội

Dự thảo Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp dệt may Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 của Bộ Công Thương quan tâm đến việc tăng giá trị gia tăng sản phẩm, chú trọng thiết kế mẫu mã và hướng tới thị trường nội địa.

Giảm dần gia công

Ông Nguyễn Văn Liêm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công nghiệp (Bộ Công Thương) - cho biết: "Gia nhập TPP cũng có 2 mặt. Với các ngành khác thì có thể có điểm này, điểm kia đáng lo ngại nhưng riêng dệt may thì có thể lạc quan vì đây là một trong những ngành đứng đầu về năng lực cạnh tranh quốc tế. Sản phẩm thuộc phân khúc trung bình của chúng ta đã đạt tiêu chuẩn quốc tế, cạnh tranh được với nước bạn".

Theo ông Liêm, để thúc đẩy xuất khẩu, ngành dệt may cần tiến tới sản xuất theo hướng mua nguyên liệu, bán sản phẩm theo thương hiệu, trong đó phải tiến tới phát triển hệ thống nghiên cứu mẫu mã, marketing, đồng thời cần sự liên kết chặt chẽ với hệ thống siêu thị nước ngoài… "Để làm được điều này, một trong những điều kiện quan trọng cần hướng tới là phải sản xuất được nguyên liệu trong nước" - ông Liêm nói.

Một thực tế hiện nay là ngành dệt may Việt Nam vẫn đang chủ yếu gia công dựa trên đơn đặt hàng của đối tác với mẫu mã và nguyên phụ liệu đối tác cung cấp. Nguyên nhân do khâu nghiên cứu, thiết kế mẫu mã của Việt Nam hiện ở trình độ kém; khả năng thâm nhập thị trường nước ngoài chưa tốt nên phải qua khâu trung gian. "Trình độ còn hạn chế, đặc biệt là những doanh nghiệp nhỏ, yếu kém thì phải làm gia công mới sống được. Muốn đứng ra tự mua nguyên liệu, bán sản phẩm thì phải có thương hiệu, có quy mô sản xuất và hệ thống phân phối lớn… Những yếu tố trên rất quan trọng nhưng hiện chúng ta rất yếu, mới chỉ có vài thương hiệu đáng được kể tên như May Việt Tiến, May Nhà Bè…" - ông Liêm nhận định.

Còn yếu về liên kết

Một trong những điểm đáng lưu ý ở bản dự thảo quy hoạch ngành dệt may lần này là định hướng tập trung vào thị trường nội địa. Thực tế, sản phẩm may mặc bình dân do Việt Nam sản xuất chất lượng tốt nhưng còn hạn chế trong chiếm lĩnh thị trường trong nước do từ trước đến nay chủ yếu tập trung vào xuất khẩu.

Dự thảo quy hoạch phát triển ngành dệt may đặt vấn đề với dân số gần 90 triệu người và mức tăng dân số hơn 2%/năm thì mức chi tiêu cho hàng dệt may trong nước chắc chắn rất lớn. Chi tiêu cho hàng dệt may của người dân năm 2010 là 2,2 tỉ USD, đến năm 2012 là khoảng 2,51 tỉ USD; mức tăng trung bình từ 10%-12%/năm. Trong đó, Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) đạt doanh thu nội địa năm 2012 là 20.080 tỉ đồng, tăng 8% so với 2011, trong đó sản phẩm may mặc khoảng 7.350 tỉ đồng. Vinatex có hệ thống kênh bán lẻ Vinatexmart là chuỗi siêu thị tổng hợp với ngành hàng dệt may là chủ lực. Đến đầu năm 2013 đã phát triển 82 điểm bán hàng trên 29 tỉnh, thành trong nước với định hướng phát triển là trở thành siêu thị hàng đầu về hàng thời trang Việt Nam. Tuy vậy, sản phẩm dệt may trong nước ước tính mới chiếm khoảng 45%-50% thị phần nội địa, chưa kể đến sự cạnh tranh gay gắt với hàng dệt may giá rẻ nhập từ Trung Quốc. "Hàng tồn kho, hàng không xuất khẩu được từ Trung Quốc mang sang nước ta bán rẻ như cho, gây thiệt hại lớn đối với các doanh nghiệp trong nước. Nếu không quản được thị trường sẽ dẫn tới cạnh tranh không bình đẳng" - ông Nguyễn Văn Liêm nói.