Nợ công chính xác bao nhiêu?

Ngày 21-10, Quốc hội (QH) thảo luận tại tổ về tình hình kinh tế - xã hội (KT-XH) và ngân sách. Nhiều đại biểu (ĐB) QH bày tỏ băn khoăn về tình trạng nợ công tăng cao, ngân sách thu không đủ chi.

Doanh nghiệp nhà nước vay 1,6 triệu tỉ đồng

ĐB Trần Ngọc Vinh (TP Hải Phòng), Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP HCM), Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách, ĐB Nguyễn Hữu Quang (tỉnh Thanh Hóa)... tỏ ra âu lo về nợ công khi 3 năm gần đây, nợ công liên tục tăng.

Trong khi đó, Phó trưởng Đoàn ĐBQH TP HCM Trần Du Lịch cho rằng tỉ lệ trả nợ trực tiếp của Chính phủ so với tổng thu ngân sách năm 2014 chiếm khoảng 14,2% nhưng nếu tính cả vay để đảo nợ và trả nợ vay về cho vay lại thì khoảng 26,2% là vượt mức quy định tại chiến lược nợ công.

Được Chủ tịch nước Trương Tấn Sang và nhiều ĐBQH TP HCM đề nghị, PGS-TS Trần Hoàng Ngân - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia - cho biết trong 1,6 triệu tỉ đồng doanh nghiệp nhà nước vay nợ, Chính phủ bảo lãnh cho doanh nghiệp nhà nước vay trong nước là 35.000 tỉ đồng, bảo lãnh cho vay nước ngoài là 173.000 tỉ đồng.

ĐB Trần Hoàng Ngân: Nợ công đang ở mức rất cao.

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh: Chúng ta phải bình tĩnh xử lý.

“Số này đã tính trong nợ công năm 2013. Vì thế, nợ công đang ở mức rất cao dù nằm dưới mức pháp định là 65% GDP nhưng không phải mức an toàn. Giống như xe cộ lưu thông, tốc độ quy định không vượt quá 65 nhưng có xe chạy dưới tốc độ đó lại gây tai nạn” - ĐB Ngân ví von và dẫn ví dụ Nhật Bản nợ công là 227% GDP, Singapore 105%, Mỹ 101% nhưng có những nước như Argentina nợ công chỉ 45% nhưng lại vỡ nợ.

Có phần trách nhiệm của QH và ĐBQH

Phân tích làm rõ cơ sở đánh giá nợ công an toàn, chuyên gia kinh tế này cho rằng tỉ lệ nợ công không quyết định mà là các yếu tố khác. Thứ nhất là tỉ lệ nghĩa vụ trả nợ trên tổng thu ngân sách hằng năm. Theo đó, năm 2013, nghĩa vụ trả nợ là 183.000 tỉ đồng, chiếm 22,3% tổng thu. Năm 2014 là 208.000 tỉ đồng, chiếm 26,69% (mức báo động). Năm 2015 lên đến trên 282.000 tỉ đồng, chiếm 31% (mức không an toàn).

Thứ hai là đảo nợ, hiện tượng này xuất hiện từ năm 2014, đảo nợ 70.000 tỉ đồng; năm 2015, con số này lên tới 130.000 tỉ đồng. Thứ ba là một số khoản mà chúng ta chưa đưa vào nợ công.

“Đây là 3 dấu hiệu cho thấy dù cỗ xe nợ công chạy đúng tốc độ quy định của luật pháp là dưới 65% GDP nhưng vẫn nguy hiểm. Xe đã có biểu hiện xì khói, chở nặng, phanh mòn” - ĐB Trần Hoàng Ngân lo ngại.

Chưa hết, theo ĐB Ngân, bắt đầu nhiệm kỳ QH khóa XIII, nợ công là 1,1 triệu tỉ đồng nhưng đến năm 2014, nợ công là 2,39 triệu tỉ đồng. Dự kiến năm 2015 là 2,8 triệu tỉ đồng. Tốc độ tăng 20%/năm.

“Cỗ xe đã nặng lại còn chạy với tốc độ cao. Và nợ công tăng do 2 khoản là bội chi và trái phiếu. Hai khoản này Chính phủ đều phải trình QH. Ở đây có phần trách nhiệm của chính QH và ĐBQH. Đầu nhiệm kỳ đề ra mục tiêu bội chi về dưới 4,5% vào năm 2015. Năm 2012 bội chi là 5,4%, năm 2013 là 5,5%, năm 2014 là 5,3% và dự kiến 2015 là 5%” - ĐB Ngân nói.

Trả nợ công mất vài năm

Trước những số liệu không mấy vui vẻ này, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang ngắt lời: “Vậy theo anh (ông Trần Hoàng Ngân - PV), chúng ta cần làm gì?”.

ĐB Trần Hoàng Ngân cho rằng có điều kiện để cân đối an toàn và kiến nghị tập trung tăng thu ở khối FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài), doanh nghiệp nhà nước và giảm chi hành chính. “Vấn đề làm sao giảm dần bội chi ngân sách. Còn khối FDI mở rộng hoạt động kinh doanh nhưng nguồn thu không tương xứng. Vì thế, khu vực này cũng còn dư địa” - ĐB Ngân hiến kế.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh cho hay tất cả các khoản thu ngân sách chưa đủ cho chi thường xuyên và chi trả nợ; toàn bộ đầu tư phát triển là vốn vay chứ không phải lấy từ ngân sách, địa phương, các ngành. “Tuy nhiên, nếu không đầu tư phát triển thì không có cơ sở phát triển kinh tế, những năm tiếp theo lấy gì thu, lấy gì tăng trưởng?” - ông Vinh nói.

Giải tỏa lo lắng, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh cho biết việc phát hành trái phiếu giai đoạn 2011-2015 vào khoảng 225.000 tỉ đồng; đến cuối năm 2013, đầu năm 2014 phát hành thêm 170.000 tỉ đồng; giai đoạn 2014-2016 chủ yếu để làm Quốc lộ 1 và 14 khiến nợ công tăng.

Ông Ninh trấn an: “Chúng ta phải bình tĩnh xử lý. Dù khẩn trương nhưng cũng phải mất vài năm để lành mạnh nợ công. Nếu năm 2010, trong cơ cấu nợ công thì nợ nước ngoài gần 60%, nợ trong nước khoảng 40%; đến năm 2013, nợ nước ngoài 50%, nợ trong nước 49% và cộng thêm nữa nợ bảo lãnh, chủ yếu vay trong nước. Tinh thần là cơ cấu tăng nợ trong nước, giảm nợ nước ngoài”.

Theo ông Ninh, tổng dư nợ đang tăng tương đối nhanh trong mấy năm gần đây, đến nay đã lên gần sát đỉnh 65% GDP. “Nhưng điều quan trọng, nếu tính an toàn nợ so với GDP chỉ là một chỉ tiêu thôi, chỉ tiêu hết sức quan trọng là có trả được nợ hay không” - ông Ninh giải thích.

Phó Thủ tướng cho hay vay trong nước dẫn đến nợ công tăng nhanh khiến việc trả nợ rất căng thẳng, làm cho đỉnh nợ vào năm 2016. Chính phủ đang bàn giải pháp phải cơ cấu lại kỳ hạn vay nợ, làm sao để vay dài ra, theo chu kỳ cuốn chiếu để trả dần, vay càng dài thì càng lợi.

“Chính phủ đang chỉ đạo các bộ cơ cấu lại nợ, chủ yếu nợ trong nước, còn nợ nước ngoài tương đối an toàn. Chúng ta cũng phải bình tĩnh vì yêu cầu tăng trưởng phát triển thì phải vay nhưng bây giờ phải cơ cấu nền kinh tế, cơ cấu đầu tư, làm sao sử dụng tiền cho hiệu quả. Nếu làm ăn được thì trả nợ được còn vay về làm ăn không tốt, đầu tư không hiệu quả, lãng phí, tốn kém thì nguy cơ” - ông Ninh bộc bạch.