Nông sản tắc, trách nhiệm của... nhiều ngành (!)

Phóng viên: Bộ trưởng cho biết đâu là nguyên nhân chính của tình trạng ùn tắc nông sản tại cửa khẩu thời gian qua?

- Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng: Tình trạng ách tắc tại một số cửa khẩu xảy ra với những mặt hàng nông nghiệp không có quy hoạch hoặc nếu có cũng rất lỏng lẻo. Với dưa hấu, hiện quy hoạch diện tích trồng trên cả nước chưa làm được bao nhiêu. Mặt khác, dưa hấu là loại cây dễ trồng, ngắn ngày nên khá ở nhiều địa phương người dân tận dụng mùa vụ giữa 2 mùa lúa để tranh thủ trồng dưa hấu tăng thu nhập. Việc tự phát này không ai kiểm tra, không ai quy định, vì thế dẫn đến sản lượng dưa hấu tăng đột biến.

Tuy nhiên, cần phải nói rằng chúng ta trồng dưa hấu vẫn nhằm tiêu thụ trong nước là chủ yếu. Năm 2014, cả nước hơn 1 triệu tấn dưa hấu thì 700.000 tấn tiêu thụ trong nước, còn lại xuất sang Trung Quốc, chủ yếu qua cửa khẩu Lạng Sơn. Tại cửa khẩu Tân Thanh, qua kiểm tra nhiều lần thấy rằng không phải Trung Quốc hạn chế nhập khẩu dưa hấu mà có các điều kiện.

Thứ nhất, do chất lượng, mẫu mã, kích cỡ sản phẩm phải bảo đảm tiêu chuẩn, không ít trường hợp thương lái của ta thu mua dưa hấu trong dân mang lên đây không có hợp đồng trước, không chọn lọc kỹ càng, buộc phía nước bạn phải chọn khắt khe.

Thứ hai, khu vực tập kết xe tải chở hàng hóa làm các thủ tục thông quan ở cửa khẩu của phía Trung Quốc có diện tích rất nhỏ, chỉ chứa được khoảng 350-400 xe/ngày. Song có thời điểm có đến 1.000 xe tải chở dưa hấu lên, phía nước bạn không có cách nào để giải quyết hết được nên dẫn đến ùn tắc bên phía Việt Nam.

Ùn tắc nông sản như vậy rõ ràng phải có trách nhiệm của ngành công thương?

- Rất nhiều cơ quan tham gia chứ không chỉ có lĩnh vực thương mại. Bộ Công Thương được giao trách nhiệm tìm thị trường xuất khẩu và chúng tôi đã làm rất nhiều biện pháp. Ví dụ xúc tiến thương mại đã làm mấy chục năm rồi, các cơ quan đại diện thương mại Việt Nam ở nước ngoài được giao nhiệm vụ tìm kiếm thị trường cho hàng hóa, trong đó có nông sản. Tuy nhiên, rõ ràng trong thời gian qua, tiêu thụ nông sản còn khá nhiều vấn đề. Mà chúng ta không thể trách nông dân bởi họ cũng vì cuộc sống mà bươn chải, thấy cái gì có lợi thì người ta làm. Có trách là trách các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có ngành công thương.

Vậy đâu là giải pháp hạn chế tình trạng ùn tắc nông sản?

- Tôi nghĩ đầu tiên chính quyền địa phương và các bộ, ngành liên quan phải làm tốt công tác thông tin cho nông dân. Cần phải vận động kết nối giữa nông dân với thương lái, với các doanh nghiệp tiêu thụ, các trung tâm thương mại, siêu thị… Nếu tiêu thụ trong nước tốt thì chắc chắn không xảy ra vấn đề này.

Về vấn đề thông quan, chúng tôi đã bàn với một số địa phương mở rộng và xây dựng thêm khu tập kết chờ thông quan hàng hóa để trong trường hợp hàng hóa quá nhiều không thông quan kịp thì có chỗ chứa, bảo quản và chọn lọc hàng hóa.