Thách thức của ngành hải quan TP HCM

Ông Đinh Ngọc Thắng, Cục trưởng Cục Hải quan TP HCM, đã có cuộc trò chuyện với phóng viên Báo Người Lao Động về những khó khăn và thách thức của ngành hải quan TP trong năm 2018 và năm 2019.

Phóng viên: Năm 2018, ngành hải quan gặp nhiều thách thức trong hoạt động thu ngân sách. Thế nhưng Cục Hải quan TP HCM đã hoàn thành nhiệm vụ một cách ngoạn mục. Ông có thể chia sẻ về những áp lực cũng như nỗ lực hoàn thành nhiệm vụ như thế nào?

Ông Đinh Ngọc Thắng, Cục trưởng Cục Hải quan TP HCM

Ông Đinh Ngọc Thắng: Có thể nói, năm 2018 kinh tế toàn cầu đã chững lại do phải chịu nhiều tác động tiêu cực như: Mỹ áp thuế nhập khẩu lên hàng hóa của Trung Quốc; giá dầu thế giới tăng giảm thất thường. Nguồn thu từ hoạt động xuất nhập khẩu cũng giảm do Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng, các dòng thuế từ các Hiệp định thương mại tự do FTAs đã và đang cắt giảm rất nhiều.

Mặc dù vậy, Cục Hải quan TP HCM cũng đã hoàn thành nhiệm vụ với số thu ngân sách đến hết 31-12-2018 là 108.367,152 tỉ đồng, đạt 100,34% chỉ tiêu được giao, chiếm 34,42% tổng số thực thu ngân sách Nhà nước của ngành hải quan.

Để đạt được kết quả trên, chúng tôi đã chủ động xây dựng chương trình hành động cụ thể, từ trực tiếp và gặp gỡ, tháo gỡ những vướng mắc, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp (DN). Đặc biệt là đề ra nhiều giải pháp cụ thể nhằm phát huy tối đa những DN tiềm năng, nuôi dưỡng nguồn thu. Cục Hải quan TP đã ban hành nhiều kế hoạch triển khai đồng bộ các giải pháp thu ngân sách, nghiệp vụ thuế xuất nhập khẩu và chống buôn lậu, thất thu thuế tại các đơn vị thuộc và trực thuộc.

Bên cạnh các nhóm giải pháp thu ngân sách nhà nước và quản lý nợ thuế; nhóm giải pháp về phân loại, xác định mức thuế; nhóm giải pháp về cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa; chương trình hành động của Cục Hải quan TP luôn hướng đến tạo thuận lợi thương mại, môi trường kinh doanh lành mạnh cho DN với phương châm "cộng đồng DN và cơ quan hải quan là đối tác tin cậy, đồng hành cùng phát triển".

Xuyên suốt năm 2018, chúng tôi đã tổ chức nhiều hội nghị đối thoại với DN Hàn Quốc, Châu Âu, Nhật Bản, cũng như các hội nghị tập huấn về thuế, tuyên truyền nộp thuế 24/7… Đã có hàng trăm vướng mắc của DN được kịp thời tháo gỡ, giải đáp, tạo niềm tin vững chắc trong cộng đồng DN trong thương mại xuất nhập khẩu, đầu tư. Từ đó, nguồn thu ngân sách của cục đã được khai thác tối đa.

Cục Hải quan TP đặt ra mục tiêu giảm 70% thời gian thông quan cho DN trong năm 2019. Đây được xem là đột phá lớn, xin ông cho biết chiến lược triển khai cụ thể như thế nào?

Cải cách hành chính bắt đầu từ cải cách tư duy, cải cách bộ máy nhân sự, do đó năm 2019, chúng tôi xác định đổi mới quản lý nguồn nhân lực là công việc trọng tâm, có tính chiến lược lâu dài nhằm xây dựng đội ngũ công chức hải quan chuyên nghiệp, có đủ năng lực thực hiện các nhiệm vụ của ngành và Cục Hải quan TP, góp phần đẩy nhanh tốc độ hiện đại hóa của cục và nâng cao tính liêm chính, đặc biệt trong các công tác nhân sự.

Cục sẽ áp dụng đào tạo theo vị trí việc làm. Tiếp đó là bố trí, sắp xếp, điều động, luân chuyển, quy hoạch, bổ nhiệm dựa trên khung năng lực- một nền tảng quan trọng cho việc quản lý nguồn nhân lực theo năng lực. Trước khi thực hiện một số nội dung quản lý cán bộ sẽ căn cứ vào khung năng lực của vị trí việc làm mới mà cán bộ công chức (CBCC) dự kiến sẽ đảm nhiệm thời gian tới để rà soát, đánh giá, xác định nhu cầu và tổ chức đào tạo, bồi dưỡng bổ sung các kiến thức, kỹ năng cần thiết theo vị trí việc làm để đảm bảo khi chuyển sang công tác tại vị trí mới, CBCC đã có năng lực cần thiết để thực thi công việc một cách hiệu quả.

Cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa hải quan cũng như tạo thuận lợi cho DN luôn là ưu tiên hàng đầu của ngành hải quan và Cục Hải quan TP HCM. Năm 2018, chúng tôi đã hoàn thành 100% công tác triển khai hệ thống quản lý hải quan tự động tại 13/13 cảng biển, 6/6 ICD; 2/2 địa điểm kiểm tra, giám sát tập trung; 9/9 kho CFS (kho dùng thu gom, chia tác hàng hoá), 17/17 kho ngoại quan.

Năm 2019, Cục Hải quan đặt mục tiêu thu ngân sách Nhà nước 108.800 tỉ đồng, tăng nhẹ so 2018. Năm 2019 cũng là năm được thành ủy, UBND TP xác định là "Năm cải cách hành chính". Do vậy, Cục Hải quan TP đã đặt ra kế hoạch giảm 70% thời gian thông quan, cụ thể hóa thành các giải pháp như:

Xây dựng và triển khai phần mềm hệ thống quản trị hải quan tập trung trên cơ sở đa tích hợp, kết nối quản lý hành chính nội bộ với chỉ đạo điều hành và hỗ trợ xử lý nghiệp vụ, kết nối hoạt động nghiệp vụ với hỗ trợ và cung cấp thông tin cho DN xuất nhập khẩu. Các sản phẩm công nghệ thông tin sử dụng kỹ thuật máy học (machine learning), trí tuệ nhân tạo (AI), kỹ thuật xử lý dữ liệu lớn (Bigdata) và vạn vật kết nối (IoT) sẽ lần đầu tiên được đưa vào ứng dụng ở các mảng nghiệp vụ như phân tích dữ liệu giá, mã số, gia công...

Làm thủ tục hải quan Chi Cục hải quan Cảng Cát Lái. Ảnh: Hoàng Triều

Tập trung hệ thống hóa, quy chuẩn hóa hoạt động quản lý hành chính và nghiệp vụ tiến tới phát hành các bộ tài liệu tiêu chuẩn để hướng dẫn cán bộ công chức thực hiện một cách khoa học, minh bạch và hiệu quả. Xây dựng hoàn thiện mô hình trung tâm quản lý, chỉ đạo điều hành bao gồm: phân tích thông tin eManifest (lược khai hàng hóa điện tử), Air Cargo Manifest, API (Thông tin hành khách trước chuyến bay), thông tin rủi ro, thông tin soi chiếu… thay đổi căn bản phương thức quản lý rủi ro hiện nay nhằm đánh đúng, đánh trúng, không dàn trải, thiếu hiệu quả.

Đồng thời, Cục Hải quan TP tiếp tục tổ chức các hội nghị đối thoại, hội thảo hướng dẫn thủ tục và dự kiến đưa vào một số chương trình hỗ trợ DN rất cụ thể như: thành lập Tổ hỗ trợ nghiệp vụ, tham vấn thủ tục và triển khai hệ thống kết nối trao đổi thông tin trực tiếp với DN, các hiệp hội thông qua cổng thông tin di động nhằm hướng tới mục tiêu giảm 70% thời gian thực hiện thủ tục hải quan so với thời gian quy định tại Luật Hải quan.

Thực trạng hàng phế liệu tồn đọng đang ở cảng vẫn còn rất lớn, Cục Hải quan TP HCM sẽ xử lý như thế nào?

Số lượng tồn đọng quá 30 ngày đến 90 ngày tại thời điểm 1-6-2018 là khoảng 1.000 container nhưng đến nay chỉ còn 80 container (đã thực hiện thủ tục hải quan theo đúng quy định khoảng trên 900 container). Số tồn đọng trên 90 ngày gần như không thay đổi khoảng 2.700 container.

Qua số liệu trên, chúng tôi nhận thấy tình hình tồn đọng phế liệu tại Cục Hải quan TP HCM đã giảm, không tăng. Cục Hải quan TP đã và đang thực hiện đúng các biện pháp theo hướng dẫn của Tổng cục Hải quan là đối với container tồn đọng 30 ngày đến 90 ngày thì thực hiện thông báo, điều tra xác minh truy tìm chủ hàng để đưa ra các quyết định hành chính như: thực hiện thủ tục hải quan nếu chủ hàng đến nhận, trường hợp phát hiện dấu hiệu vi phạm hành chính kể cả hình sự như bỏ trốn, mất tích, DN không có tại địa chỉ đăng ký kinh doanh thì tiến hành điều tra xác minh, căn cứ kết quả điều tra xác minh tùy theo từng trường hợp vi phạm để đưa ra quyết định xử lý tương ứng.

Đối với container tồn đọng trên 90 ngày thì tiến hành thông báo truy tìm chủ hàng đúng quy định của Bộ Tài chính (Thông tư 203). Cụ thể đối với hàng tồn quá 90 ngày sau khi thông báo truy tìm chủ hàng, mà chủ hàng đến nhận hàng thì nhanh chóng thực hiện thủ tục theo qui định. Đối với hàng tồn quá 90 ngày sau khi thông báo truy tìm chủ hàng, mà chủ hàng không đến nhận hàng thì thực hiện kiểm kê phân loại theo quy định. Ghi nhận kết quả kiểm kê phân loại theo từng loại phế liệu nhựa, giấy, sắt, thép, kim loại màu… chất thải, hàng hóa khác. Đối với phế liệu để xác định có đáp ứng quy chuẩn để nhập khẩu hay không nếu bằng mắt thường không xác định được thì thực hiện lấy mẫu gửi tổ chức chứng nhận sự phù hợp giám định.

Định kỳ hàng tuần Cục Hải quan TP đều có báo cáo Tổng cục Hải quan tình hình thực hiện các nội dung nêu trên.