Tranh chấp thương mại: Nên “nhờ” trọng tài kinh tế

"Khi gia nhập WTO, các doanh nghiệp (DN) VN phải áp dụng khoảng 20 hiệp định khi thực hiện quan hệ thương mại như: Hiệp định thuế quan, Hiệp định chống trợ cấp, Hiệp định Bảo vệ môi trường... Nhìn chung các quan hệ về buôn bán, giao thương trong thời WTO rất phức tạp. Song các DN VN còn non yếu trong việc ký kết hợp đồng với đối tác nên khi xảy ra tranh chấp thương mại, các DN trong nước thường chịu phần thiệt” – ông Nguyễn Minh Chí, Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế (TTQT) VN, đã nhận định như vậy.

Nguyên đơn thua nhiều hơn thắng

Theo thống kê của Trung tâm TTQT VN: Năm 2006 và 6 tháng đầu năm 2007, trong số các vụ tranh chấp thương mại giải quyết qua trọng tài kinh tế, có 40% là các vụ tranh chấp giữa các DN trong nước với nhau, 60% còn lại là các vụ tranh chấp giữa DN VN với các đối tác nước ngoài. Điều đặc biệt là trong các vụ tranh chấp thương mại với các đối tác nước ngoài, các DN VN phần nhiều là nguyên đơn. “Tuy nhiên, điều đó không thể hiện là các DN trong nước đã trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật để khởi kiện mà lại thể hiện sự yếu kém đến mức bị các đối tác lợi dụng trong quan hệ thượng mại, dẫn đến thua thiệt nên đứng ra khởi kiện các đối tác trên” – ông Chí cho biết thêm.

Từ thực tế giải quyết các vụ tranh chấp, Trung tâm TTQT VN khuyến cáo: Các DN trong nước đang bị “bệnh”: Bán thì bán cho kỳ được, mua cũng phải mua cho bằng được, nên lơ là trong việc soạn thảo hợp đồng, bỏ qua những chi tiết cụ thể nên khi xảy ra tranh chấp, các DN VN dù là nguyên đơn nhưng vẫn thua cuộc. Có một điều cần lưu ý với các DN VN là khi ký kết hợp đồng, cần phải ghi rõ trong điều khoản là: Khi hai bên không thương lượng được, tranh chấp sẽ được giải quyết theo quy tắc tố tụng của Trung tâm TTQT VN, lúc đó DN VN mới được bảo vệ ngay trên quốc gia của mình.

Tránh “vạch áo cho người xem lưng”

Mới đây, tại một cuộc gặp gỡ các DN VN đang có ý định tìm hiểu thị trường Mỹ, ông James Mc Queen, luật sư của văn phòng Attorney at Law (Mỹ) khuyến khích các DN nên giải quyết tranh chấp thương mại qua trọng tài kinh tế thay vì đưa nhau ra tòa. Ưu điểm của hướng giải quyết này là tất cả những thông tin liên quan đến các DN đều được giữ kín chứ không công khai như xử tại tòa, vì DN dù thắng hay thua kiện đều không thích “vạch áo cho người xem lưng”.

Khi ký kết hợp đồng, đôi khi các DN trong nước mắc phải những thiếu sót rất nhỏ nhưng đành phải móc “hầu bao” để đền bù cho các đối tác. Chẳng hạn, một DN xuất hàng qua Mỹ chỉ ghi trong hợp đồng những thông tin liên quan đến chủng loại, chất lượng hàng hóa nhưng không lưu ý đến thành phần cụ thể của sản phẩm, đến khi đã qua đến nước bạn vẫn bị trả về. Hay một DN xuất hàng trang trí nội thất bằng sắt qua Đức chỉ mua bảo hiểm thiếu hụt móp méo nhưng lại không mua bảo hiểm gỉ sét nên bị đối tác trả hàng lại. Một số hàng nông sản, chủ hàng không mua bảo hiểm chống ẩm mốc mà lại mua bảo hiểm thiếu hụt, rách bao bì...