Vẫn độc quyền, chưa cạnh tranh

Năm 2013, dự kiến sẽ có thêm 22 nhà máy điện với tổng công suất 3.460 MW tham gia thị trường. Như vậy, tổng cộng sẽ có 67 nhà máy với tổng công suất 8.804 MW trong năm nay. Ngoài ra, 25 nhà máy còn gián tiếp tham gia thị trường phát điện cạnh tranh với tổng công suất 12.031 MW.

Thị trường phát điện cạnh tranh được kỳ vọng sẽ đưa giá điện giảm xuống và hướng tới thị trường. Sau hơn 7 tháng vận hành, thị trường phát điện cạnh tranh đã đạt một số kết quả tích cực, bảo đảm vận hành an toàn, cung cấp đủ điện cho nền kinh tế, tăng tính minh bạch trong huy động nguồn vốn, giá điện được hình thành theo quy luật cung cầu...

Tuy nhiên, kể từ khi thị trường phát điện cạnh tranh đi vào vận hành thì Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vẫn 2 lần cho tăng giá điện 5% (vào ngày 1-7 và 22-12-2012). Hơn thế, EVN còn khẳng định từ nay đến năm 2015, giá điện sẽ “chỉ có tăng” theo đúng lộ trình để phân bổ cho các khoản lỗ từ nhiều năm trước.

Tại cuộc họp tổng kết ngành công thương vừa qua, lãnh đạo EVN cho biết với sản lượng điện mua theo giá cạnh tranh (chủ yếu là giá trần mà các nhà máy chào bán), EVN đã phải thanh toán thêm 300 tỉ đồng cho phần cao hơn so với mức đã ký theo hợp đồng. “Như vậy, nếu sản lượng điện cạnh tranh mua nhiều hơn và tính đủ chi phí thì giá điện năm tới chắc chắn sẽ cao hơn” - vị lãnh đạo này khẳng định.

Với việc độc quyền được tăng giá để bù lỗ từ các năm trước, khi có thêm nhiều nhà máy vào thị trường phát điện cạnh tranh thì EVN càng có thêm cơ hội mua điện giá rẻ mà không phải giảm giá bán. Hơn nữa, những nhà máy đủ tiêu chuẩn tham gia thị trường này hầu hết đều là “người nhà” của EVN. Ngoài ra, Tổng Công ty Mua bán điện cả nước, Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia, Tổng Công ty Truyền tải điện quốc gia... đều thuộc EVN.

Một chuyên gia trong ngành điện nhìn nhận: “Để có được thị trường phát điện cạnh tranh hiệu quả, việc tái cấu trúc ngành điện là một vấn đề then chốt. Nếu không tách nhiều khâu trong sản xuất kinh doanh điện hiện nay như mua bán điện, truyền tải, điều độ… ra khỏi EVN thì thị trường điện cạnh tranh vẫn chưa đúng với tên gọi của nó”.