Vì sao không quản nổi kinh doanh đa cấp?

Hình thức kinh doanh đa cấp thực chất là kinh doanh theo mạng lưới mà người ở trên ăn hoa hồng từ sản phẩm bán ra cho người cấp dưới trong hệ thống của mình. Và cứ thế, mạng lưới ngày càng tỏa rộng. Trong kinh doanh đa cấp, nếu ai đã từng bị “lọt bẫy” thì khó lòng thoát ra được vì sức cuốn hút của đồng tiền.

Nạn nhân cũng là tòng phạm

Chính vì tiền hoa hồng cao và ăn được cả tiền của nhiều người trong mạng lưới mà rất nhiều người đã “si mê” đa cấp. Thế là bằng mọi cách các đại lý phải đi tìm người làm đại lý cấp dưới, thậm chí lừa cả người thân, bạn bè, để được hưởng hoa hồng nhiều hơn. Tất cả phân phối viên khi đã bước vào kinh doanh đa cấp đều hiểu là họ đang kinh doanh “nước bọt”. Một món hàng không cần biết nguồn gốc, xuất xứ, công năng sử dụng, miễn là công ty ra giá bao nhiêu, phân phối viên cũng phải chấp nhận vì lý luận đây là “giá mua quyền kinh doanh”. Thế là từ sinh viên “thiếu thốn” đến công nhân “lương ba cọc ba đồng”, từ bà nội trợ rảnh rang đến những người thất nghiệp vừa bước chân vào thành phố tìm việc... đều bị cuốn vào vòng xoáy kiếm tiền nặng màu sắc lừa đảo này.

Từ thực tế trên, tình trạng “con mồi” bị ăn chặn quá đáng nhưng vẫn cố tình làm ngơ để được kinh doanh đa cấp và rồi lại tìm cách ăn chặn của đại lý chân rết trở nên phổ biến. Tại Công ty SX và TM Sáng Thế Kỷ Mới (Q. 6), giá bán sản phẩm và giá để công ty tính tiền hoa hồng cho đại lý chênh nhau gần 50%. Chẳng hạn, giá chiếc áo lót massage đại lý phải bán 1,8 triệu đồng/cái nhưng công ty định giá trị (họ gọi là giá VP) chỉ có 1 triệu đồng để tính tiền hoa hồng. Nghĩa là theo quy định đại lý được hưởng 20% giá sản phẩm nhưng thực chất chỉ hưởng 200.000 đồng/cái thay vì phải hưởng 360.000 đồng (tính theo giá thực bán). Còn máy lọc nước giá bán được quy định là 3.650.000 đồng nhưng công ty định giá 2 triệu đồng nên đại lý chỉ hưởng 400.000 đồng/máy thay vì được hưởng 720.000 đồng...

Điều đáng nói ở đây là dù sản phẩm được bán rất cao nhưng nhiều người không thể so sánh được giá thực vì hàng thường có mẫu mã khác lạ, ít phổ biến trên thị trường. Và cũng chính từ thực trạng này, công ty bán hàng dễ dàng “qua mặt” đại lý và rồi đại lý đó lại lừa tiếp đại lý mới. Cứ như thế âm thầm hoạt động và kéo dài đến vô tận. Các đại lý vừa là nạn nhân vừa là tòng phạm của trò lừa.

Quản lý: Khó trăm bề

Ông Nguyễn Trí Vị, Đội trưởng Đội 4A Chi cục Quản lý thị trường TPHCM, cũng bức xúc: Các công ty đa cấp vi phạm đều có dấu hiệu lừa đảo dây chuyền từ trên xuống, vì thế tất cả các hoạt động kiểm tra kinh doanh đa cấp phải có đủ thành phần các cơ quan chức năng mới có thể kiểm tra phát hiện được sai phạm về cấp phép, thuế, quản lý chất lượng... Mà đã là kiểm tra liên ngành thì không phải muốn là tổ chức được ngay.

Mặt khác theo quy định, muốn thanh tra một công ty nào đó, đoàn thanh tra phải báo trước từ 7 đến 15 ngày bằng văn bản. Chính vì không còn yếu tố bất ngờ nên những tình tiết không hợp lệ đều bị họ giấu hết. Ông Vị kể có lần quản lý thị trường cùng với đoàn thanh tra liên ngành thanh tra Công ty Thiên Sư kinh doanh đa cấp. Họ bán thực phẩm bổ sung, quảng cáo bằng băng, đĩa, tạp chí, phát tán cho tất cả các thành viên tham gia nhưng khi biết có đoàn thanh tra đến, họ giấu nhẹm hết, đổ thừa cho các phân phối viên tự in và phát tán chứ công ty không có chủ trương. Gian manh hơn, họ còn trưng ra cả văn bản công ty cấm phân phối viên in ấn tài liệu...

Mặt khác, cũng theo ông Vị, kinh doanh đa cấp liên quan đến nhiều người, nhiều thành phần khác nhau trong xã hội, mỗi công ty đa cấp đều có mạng lưới phân phối viên, hợp tác viên, hay cộng tác viên từ 10.000 người trở lên (Sinh Lợi có 30.000 người, Lô Hội 100.000 người). Do số lượng thành viên đông như vậy nên khi “đụng vào” đây tức là đụng đến những con người cụ thể, những hoàn cảnh cụ thể rất khác nhau... Vì vậy khi đoàn kiểm tra đến là họ phản ứng ngay. “Chưa kể những người trực tiếp đi kiểm tra như chúng tôi luôn đứng trước những băn khoăn nếu xử lý những sai phạm của công ty này rồi số phận những con người kia sẽ ra sao?” - ông Vị tâm sự.