Xăng dầu: Nhập nhằng lỗ - lãi, tăng - giảm

Chiều 21-9, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), đã gặp gỡ báo chí để trần tình về thông tin Petrolimex lãi hơn 1.000 đồng/lít xăng do Bộ trưởng Bộ Tài chính Vương Đình Huệ tiết lộ tại hội thảo “Điều hành giá xăng dầu theo cơ chế thị trường ở Việt Nam hiện nay” do Bộ Tài chính tổ chức ngày 20-9 (Báo Người Lao Động đã thông tin). 

Trước thời điểm giảm giá, trong 4 mặt hàng phổ biến là xăng A95, A92, dầu diesel 0,05S và l 0,25S, Petrolimex lỗ 58 đồng/lít xăng A95, 3 mặt hàng còn lại đều có lãi tương ứng là 219 đồng, 540 đồng và 289 đồng/lít. Sau khi quyết định giảm giá có hiệu lực từ 21 giờ ngày 26-8, xăng A95 và A92 bị lỗ tương ứng 412 đồng/lít và 135 đồng/lít. Hai mặt hàng còn lại vẫn có lãi từ 17 đồng đến 267 đồng/lít.

Về thắc mắc tại sao có những con số rất khác nhau về lỗ, lãi giữa các cơ quan nói trên, ông Bảo giải thích là do doanh nghiệp tính theo giá vốn, giá này căn cứ vào tình hình quản trị, kinh doanh của từng doanh nghiệp, trong khi cơ quan quản lý tính theo giá cơ sở công bố tại Nghị định 84 của Chính phủ về kinh doanh xăng dầu ban hành năm 2009.

Chưa rõ cách tính nào là đúng nhưng bộ trưởng Bộ Tài chính khẳng định từ khi giảm giá đến nay, chưa có doanh nghiệp xăng dầu nào kêu “sắp chết”. Còn Bộ Công Thương lại chỉ trích quyết định giảm giá của Bộ Tài chính và cảnh báo có nguy cơ vỡ thị trường nếu doanh nghiệp tiếp tục lỗ.

Thị trường nửa vời

Cơ chế điều hành giá xăng dầu đang được thực hiện theo Nghị định 84. Nghị định này được xem là bước tiến lớn trong công tác quản lý thị trường xăng dầu vì đề ra được cơ chế giám sát minh bạch hơn, tạo ra sự chủ động hơn cho doanh nghiệp trong hoạt động theo cơ chế thị trường có bàn tay quản lý hữu hình của Nhà nước. Song, diễn biến giá và hệ thống phân phối, lưu thông xăng dầu hiện tại cho thấy Nghị định 84 bộc lộ nhiều bất cập.

Theo các chuyên gia Học viện Tài chính và Nhóm Tư vấn chính sách - Bộ Tài chính, bất cập lớn nhất của cơ chế điều hành giá xăng dầu theo Nghị định 84 là chưa xem xét đến vấn đề ưu thế độc quyền trong kinh doanh. Hiện nay, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có xuất phát điểm, tiềm lực tài chính rất khác nhau nhưng Nghị định 84 lại đưa về cùng một mặt bằng để cạnh tranh khiến doanh nghiệp lớn càng có cơ hội chiếm lĩnh và phân phối thị trường.

Bên cạnh đó, kinh doanh xăng dầu ở nước ta về danh nghĩa đã được chuyển sang cơ chế thị trường nhưng vẫn chưa thực hiện đến nơi đến chốn. Nhà nước vẫn can thiệp mạnh vào giá khiến giá bán lẻ trong nước giật cục, không cùng “pha” với giá thế giới.

Bộ Tài chính vừa ký quyết định thành lập 3 tổ kiểm tra giá nhập khẩu xăng dầu tại Tổng Công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex), Tổng Công ty Dầu Việt Nam và tại các doanh nghiệp xăng dầu đầu mối gồm Công ty TNHH một thành viên Dầu khí TPHCM (Saigon Petro) và Công ty TNHH một thành viên Thương mại Dầu khí Đồng Tháp.

Hiện tượng thiếu xăng dầu cục bộ, có lúc người tiêu dùng phải chạy qua nhiều cây xăng mới mua được xăng hoặc hiện tượng hỗn độn trong ký hợp đồng giữa các đại lý với đầu mối nhập khẩu như đã diễn ra, là xuất phát từ nguyên nhân giá xăng trong nước được điều hành theo cơ chế phê duyệt, không theo kịp với diễn biến thị trường thế giới. Một bất cập lớn nữa của Nghị định 84 là việc trích lập và sử dụng quỹ bình ổn giá đã không đem lại lợi ích cho cả Nhà nước và người tiêu dùng như mục tiêu hình thành quỹ.

TS khoa học Nguyễn Thị Hiền, một chuyên gia trong lĩnh vực giá cả thị trường, nhận định về việc điều hành giá xăng dầu hiện nay: Việt Nam đang tạo ra ngoại lệ trong khi đã hội nhập kinh tế thế giới, như thế chỉ có hại. “Lỗ, lãi trong kinh doanh xăng dầu không rõ ràng, Bộ Tài chính còn không nắm được thì người tiêu dùng làm sao có niềm tin” - bà Hiền nói. Chuyên gia này cũng cảnh báo nếu tiếp tục duy trì cách điều hành Nhà nước quyết định thay doanh nghiệp, cơ quan quản lý luôn phải chạy theo doanh nghiệp thì sẽ tiếp tục sa vào mớ bòng bong lỗ - lãi, không còn thời gian cho những công việc điều hành khác.