Ký ức Trường Sơn giữa lòng di sản

Khi sương sớm còn buông thành từng dải mỏng trên Đường 20 - Quyết Thắng, chúng tôi băng qua những cung dốc uốn mình giữa di sản thiên nhiên Phong Nha - Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị). Hang Chỉ Huy nằm giữa lưng chừng núi đá vôi - nơi từng là "trái tim" của rừng Trường Sơn huyền thoại, là chứng tích sống động của một thời kỳ hào hùng, in dấu chân hàng vạn chiến sĩ trong những năm tháng chiến tranh chống Mỹ khốc liệt.

"Trái tim bí mật"

Hang Chỉ Huy, còn gọi là Hang 7 tầng, nằm lọt thỏm trong hệ tầng đá vôi đồ sộ của Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng. Con đường từng nhuốm mùi bom đạn năm xưa giờ bình yên dưới vòm lá xanh song chỉ cần bước hơn vài trăm mét, du khách sẽ dễ dàng cảm nhận nhịp đập của một thời khói lửa vẫn còn vọng lại.

Với chiều dài khoảng 150 m, rộng gần 100 m, Hang Chỉ Huy có 7 tầng. Nhiều ngóc ngách ở đây từng được bộ đội năm nào mở rộng thành kho lương thực, kho vũ khí, hầm họp, trạm quân y, bếp Hoàng Cầm, nơi đặt máy điện đài… Tất cả đã tạo nên một "căn cứ lòng đất" đúng nghĩa.

Ngay tại đây, bộ đội Trường Sơn đã phát hiện và cải tạo một hang đá vôi tự nhiên nằm sâu trong lòng núi thành một tổng kho - sở chỉ huy - trạm hậu cần chiến lược của Binh trạm 14 - Binh đoàn 559 (Trường Sơn). Căn cứ này được gọi với bí danh là Hang NH, ngày nay được biết đến với tên Hang Chỉ Huy. Hang động này từng rất bí mật bởi ở đó, Tư lệnh Binh đoàn Trường Sơn, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên đã ở cùng bộ chỉ huy trong thời gian dài...

Ông Nguyễn Chiến Thắng, cựu binh Trường Sơn, nhớ lại dưới làn mưa bom bão đạn của Mỹ, ông cùng nhiều bộ đội công binh nhận lệnh cải tạo hang động này thành 7 tầng để phục vụ việc trú ẩn, chỉ huy. Cát sạn, xi măng được nhiều người gùi hàng chục cây số, luồn rừng, vượt núi để đưa vào hang mà xây dựng; đá thì được đẽo ra từ khu vực khác nhằm tránh máy bay trinh thám của địch phát hiện. Công binh gùi từng viên đá, xây trong vòng 3 tháng nên 7 tầng hầm rất chắc chắn, bom đạn bình thường khó phá sập.

Mỗi tầng trong Hang Chỉ Huy có chức năng khác nhau. Tầng được sử dụng để tập kết vũ khí, đạn dược, khí tài quân sự; tầng dùng lưu trữ xăng dầu, lương thực, thuốc men; tầng làm sở chỉ huy tiền phương; tầng là trạm y tế dã chiến, điều trị thương binh; trạm sửa chữa cơ khí, bảo dưỡng xe vận tải… Trong suốt những năm tháng ác liệt nhất của cuộc chiến tranh chống Mỹ, nơi đây là điểm nút chi viện chiến lược trên Đường 20 - Quyết Thắng, nơi tiếp nhận, phân phối lương thực, vũ khí, đạn dược, xăng dầu… để kịp thời chi viện cho chiến trường miền Nam.

Nhờ vào cấu trúc tự nhiên vững chắc, được ngụy trang dưới những tán rừng dày đặc, Hang Chỉ Huy từng nhiều lần thoát khỏi các đợt không kích dữ dội của máy bay Mỹ. Trong đó, có giai đoạn nơi này bị ném hơn 16.000 quả bom trong vòng 3 tháng mà không bị phá hủy. Hang hoạt động liên tục suốt nhiều năm, đóng vai trò mắt xích sống còn trong hệ thống tiếp vận cho miền Nam.

Trong Hang Chỉ huy ngày nay còn lưu giữ bản đồ chiến đấu, sổ nhật ký, thùng phuy đạn, bộ dụng cụ thông tin liên lạc của Liên Xô... Một số hiện vật nguyên gốc được các cựu binh hiến tặng, tạo cảm giác như câu chuyện lịch sử vẫn sống động trong từng hốc đá.

Chứng nhân lịch sử

Tại Hang Chỉ Huy, chúng tôi gặp du khách Nguyễn Thị Xuân ở xã Phong Nha, tỉnh Quảng Trị, từng là cựu TNXP. Bà dừng lại rất lâu bên một hốc đá được ghi chú là "Trạm y tế dã chiến", ánh mắt bỗng chùng xuống: "Ở đây từng có đồng đội tôi bị thương nặng quá, không kịp chuyển đi. Chúng tôi chỉ biết đặt anh nằm gần tường đá cho mát rồi tiếp tục làm nhiệm vụ. Chiến tranh mà, ai cũng hiểu…".

Dọc lối ra vào, dường như mỗi bước chân đi trong hang đều gợi nhớ tiếng vọng ký ức: tiếng xe vận tải giật côn giữa dốc, tiếng dây phanh rít lên trong bóng tối, tiếng tổ trinh sát bom mìn thông báo "đã mở đường"... Ông Hoàng Lam Giang - du khách đến từ phường Đồng Hới, tỉnh Quảng Trị - cho biết đây là lần đầu ông đặt chân tới Hang Chỉ Huy sau ngày đất nước thống nhất.

"Lần đầu trở lại hang, mọi cảm xúc như ùa về... Tất cả như còn giữ nguyên từ ngày bộ đội rời đi. Hang Chỉ Huy không phải là một điểm du lịch mới được trang trí, bày biện, mà là chứng nhân lịch sử. Ai đến đây mới hiểu được giá trị của hòa bình hôm nay" - người cựu binh xúc động.

Để tái hiện trung thực khung cảnh, không khí chiến trường năm xưa, Công ty T20 Quyết Thắng đã xây dựng hệ thống trưng bày, sử dụng cả mô hình hiện vật, hình chiếu tương tác..., nhất là công nghệ thực tế ảo VR360.

Đến đây, du khách được đưa vào một buồng lái ZIL-131 - loại xe vận tải từng được xem là "ngựa thồ Trường Sơn" - tái dựng. Khi thiết bị vận hành, màn hình hiện ra tuyến Đường 20 - Quyết Thắng những năm 1968-1972 với bầu trời đen kịt, pháo sáng xé toang màn đêm, từng chùm bom bi rít xuống… Mùi thuốc súng phảng phất, hơi đất nóng ẩm, mặt đường rung lên theo từng cú chao đảo của "chiếc xe"... mang đến cho du khách cảm giác như hòa mình vào bối cảnh chiến tranh ác liệt năm nào.

Du khách còn có thể tham quan những khu trưng bày hiện vật, tư liệu ảnh phục hồi liên quan Đường mòn Hồ Chí Minh, Đường 20 - Quyết Thắng..., được bố trí dọc con đường bí mật năm xưa, dưới những tán rừng nguyên sinh dẫn đến cửa hang. Những bức ảnh, hiện vật, mô hình được phục chế, phân loại, trình bày theo các nhóm chủ đề riêng biệt, đưa du khách trở lại những năm tháng chiến tranh gian khổ, ác liệt nhưng đầy khí phách hào hùng của dân tộc.

Ngày nay, Hang Chỉ Huy đã trở thành một trong những địa chỉ đỏ trong hành trình du lịch lịch sử gắn liền với Đường 20 - Quyết Thắng, đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại. 

(Còn tiếp)