Liên kết để doanh nghiệp tư nhân lớn nhanh

Đây là nhận định của GS Trần Văn Thọ - Đại học Waseda, Nhật Bản - khi trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động liên quan đến kỳ vọng của cộng đồng doanh nghiệp (DN) tư nhân về các giải pháp hiện thực hóa Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Nghị quyết phải thực thi thật nhanh

Chuyên gia kinh tế tại Đại học Waseda nhận định kinh tế thế giới đang trong giai đoạn đầy biến động và bất định. Trong bối cảnh đó, Việt Nam lại có mức độ hội nhập sâu, với độ mở nền kinh tế rất lớn.

Theo ông, hội nhập là xu hướng tất yếu và tích cực nhưng với một quốc gia có quy mô dân số lớn như Việt Nam, tỉ lệ hội nhập quá cao cũng phản ánh vấn đề nội tại - cụ thể là nhu cầu tiêu dùng trong nước còn yếu, khiến nền kinh tế phụ thuộc lớn vào thị trường và biến động toàn cầu. 

Hiện nay, khu vực DN nước ngoài (FDI) chiếm hơn 50% sản lượng công nghiệp và hơn 70% kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Không chỉ các sản phẩm công nghệ cao như điện thoại, máy tính phải nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài, mà ngay cả ngành hàng may mặc, da giày cũng phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu, sợi và vải nhập khẩu.

Chưa hết, khâu liên doanh, liên kết với DN nước ngoài của DN nội địa cũng còn thấp, ngành công nghiệp hỗ trợ chưa phát triển đúng mức, dẫn đến năng lực nội tại thấp và chưa tận dụng được lợi ích lan tỏa từ đầu tư nước ngoài.

Trả lời câu hỏi về khả năng cải thiện những điểm yếu nói trên trong bối cảnh một loạt nghị quyết mới được Bộ Chính trị ban hành, như Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, Nghị quyết 57 về đột phá khoa học - công nghệ, Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế trong tình hình mới và Nghị quyết 66 về đổi mới công tác lập pháp, GS Trần Văn Thọ cho rằng các lãnh đạo Việt Nam hiện nay đã nhìn nhận rõ vấn đề và đang có bước đi đúng hướng. 

Ông nhận định trong thời gian tới, có thể sẽ xuất hiện thêm các nghị quyết về giáo dục và y tế, tạo thành bộ công cụ toàn diện cho cải cách thể chế. "Điều quan trọng là từ các nghị quyết triển khai thành chính sách phải được thực thi thật nhanh, vì nếu có độ trễ vài năm thì cơ hội đã vuột mất. Để thúc đẩy năng lực của DN nội địa lúc này, cần có 3 loại chính sách khác nhau với 3 khối là DN lớn, DN nhỏ và vừa và khu vực hộ kinh doanh" - GS Thọ nói.

Đối với DN lớn, GS Thọ đề xuất Chính phủ nên thường xuyên hợp tác, trao đổi nhằm chia sẻ tầm nhìn dài hạn về định hướng cơ cấu kinh tế trong 5 - 10 năm tới. Những cuộc đối thoại chiến lược này sẽ giúp DN định vị hướng đầu tư, còn Nhà nước có thể tổng hợp và điều phối các nguồn lực. 

"Đó là cách Nhật Bản và các nước khác vẫn làm. Hiện nay, nghiên cứu và phát triển (R&D), đổi mới sáng tạo của Việt Nam mới chiếm tỉ lệ 0,7% so với GDP, còn quá ít so với các nước trong khu vực. Chính phủ cần khuyến khích DN lớn đầu tư vào khoa học, nghiên cứu triển khai, đổi mới sáng tạo" - chuyên gia của Trường Đại học Waseda, Nhật Bản, đề xuất.

Với các DN nhỏ và vừa, chính sách nên tập trung vào hỗ trợ tiếp cận vốn, tư vấn lập dự án, phân tích thị trường và đồng hành trong triển khai. Do nguồn lực hạn chế, đây là nhóm DN cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước. 

"DN nhỏ nên khả năng cạnh tranh về vốn, nguồn lực tài chính cũng nhỏ, vì thế có thể chọn con đường liên kết với nhau để lớn nhanh hơn, đi nhanh hơn. Có thể liên kết với DN trong nước hoặc nước ngoài. Rất nhiều DN FDI muốn liên doanh với DN trong nước nhưng chưa tìm được đối tác tin cậy... Nếu liên kết tốt sẽ cùng nhau lan tỏa tri thức kinh doanh, lan tỏa công nghệ" - GS Trần Văn Thọ chia sẻ.

Mạnh dạn giao việc

Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025 lần thứ 2 với chủ đề "Kinh tế tư nhân: Gỡ rào cản - Giao trọng trách" do Báo Người Lao Động vừa tổ chức, nhiều chuyên gia và DN cho rằng cần mạnh dạn giao việc cho khu vực DN tư nhân để có cơ hội gánh vác. Những chính sách đột phá của Nghị quyết 68 được kỳ vọng sẽ tạo "xa lộ" để DN tư nhân lớn nhanh, mạnh mẽ hơn trong thời gian tới.

PGS-TS Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng, nhìn nhận dù DN tư nhân Việt Nam còn yếu nhưng họ rất giỏi và luôn giữ tinh thần quyết tâm đóng góp cho nền kinh tế. Nếu mở rộng cơ hội cho khu vực này, mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8% và thậm chí đạt mức hai con số hoàn toàn khả thi. "Đảng và Nhà nước cần đặt niềm tin vào DN tư nhân, tạo ra môi trường công bằng, không để luật lệ trói buộc họ. Trong suốt 40 năm qua, chúng ta đã chuyển từ tư duy chỉ thừa nhận sự tồn tại của DN tư nhân sang khẳng định vị thế quan trọng của họ" - PGS-TS Trần Đình Thiên nói.

Ông Nguyễn Trung Chính, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Công nghệ CMC, nhận định Nghị quyết 68 đã bước đầu giải quyết căn bản những vướng mắc mà DN tư nhân gặp phải trong quá trình hoạt động. Một trong những điểm được ông đặc biệt quan tâm là mục tiêu cắt giảm 30% thủ tục hành chính mà Nghị quyết 68 đề ra. 

Ông nhấn mạnh để mục tiêu này thành hiện thực, chính các DN cần chủ động và tích cực tham gia vào quá trình rà soát, đề xuất cụ thể về những thủ tục nào cần tinh giản và mức cắt giảm hợp lý. "Đã đến lúc DN cần chuyển từ thụ động sang chủ động, từ phản ánh sang kiến tạo" - ông nói.

Ông Chính cũng dẫn chứng cụ thể về sự chuyển biến tích cực trong thủ tục xây dựng. Trước đây, DN dù đã có quy hoạch chi tiết 1/500 vẫn phải xin thêm giấy phép xây dựng, gây mất thời gian và chi phí. Gần đây, quy định đã được thay đổi theo hướng đơn giản hóa, DN chỉ cần có quy hoạch chi tiết là đủ điều kiện triển khai. Ông kỳ vọng Nhà nước sẽ tiếp tục tin tưởng và tạo điều kiện để DN tư nhân tham gia vào các dự án hạ tầng lớn như hạ tầng số, hạ tầng giao thông - những lĩnh vực nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Trong lĩnh vực bán lẻ, ông Võ Thanh Lộc, Giám đốc Thương mại hệ thống siêu thị Farmers Market (TP HCM), phản ánh trong nhiều năm, các DN bán lẻ hiện đại như Farmers Market gặp khó khăn vì không thể cạnh tranh về giá với các hộ kinh doanh cá thể hay cá nhân bán hàng online, những đơn vị không phải chịu chi phí về thuế, quản lý chất lượng hay an toàn thực phẩm. 

Tuy nhiên, xu hướng đã thay đổi gần đây khi các DN lớn bắt đầu ưu tiên mua hàng từ các hệ thống bán lẻ tuân thủ pháp luật. Lý do là các hộ kinh doanh nhỏ lẻ thường không xuất hóa đơn, khiến các DN mua hàng không có đầu vào hợp lệ. Nhờ đó, Farmers Market và các hệ thống tương tự đã thu hút thêm nhiều khách hàng là DN, cho thấy những quy định mới đang dần tạo lập môi trường cạnh tranh công bằng hơn.